Spis treści
Wprowadzenie
1. Podstawowe pojęcia – pacjent, podmiot
opieki, opiekowanie się, pomoc, po-maganie, proces pielęgnowania, samoopieka
2. Modele pielęgnowania – założenia
teoretyczne modelu D. Orem, N. Roper oraz V. Henderson
3. Pacjent jako podmiot opieki – wyznaczniki
opieki wieku podeszłego
4. Prawa pacjenta, prawa pacjenta
psychiatrycznego
5. Przepisy sanitarno-epidemiologiczne
obowiązujące podczas sprawowania opieki
Bibliografia
Wprowadzenie
„Człowiek
został stworzony dla człowieka, aby człowiek pomagał człowiekowi”.
Św. Ambroży
„Zawsze będzie
istniało cierpienie, które potrzebuje pocieszenia i pomocy. Zawsze będzie
samotność. Zawsze będą sytuacje materialnej potrzeby, w których konieczna jest
pomoc w duchu konkretnej miłości bliźniego”.
Benedykt XVI
1.
Podstawowe
pojęcia – pacjent, podmiot opieki, opiekowanie się, pomoc, pomaganie, proces
pielęgnowania, samoopieka
Źródłosłów
samego słowa pacjent wywodzi się od
angielskiego patient (cierpliwy) i
dosłownie oznacza osobę cierpliwą, okazującą cierpliwość.
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach
pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wprowadza następującą definicję słowa
pacjent:
Pacjent to osoba
zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń
zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub
osobę wykonującą zawód medyczny (Ustawa o
prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta).
Zgodnie z definicją przyjętą przez Światową Organizację
Zdrowia (WHO) pacjent to osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej
niezależnie od tego, czy
jest zdrowa czy chora.
Według innej definicji pacjent to:
·
osoba
otrzymująca opiekę medyczną,
·
klient
lekarza, dentysty itd.,
niezależnie od tego, czy jest zdrowy czy chory.
Na podstawie tych definicji można wysnuć wniosek, że
pacjentem staje się każdy człowiek, który ma kontakt ze świadczeniami służby
zdrowia. Obecnie coraz częściej używa się do określenia pacjenta słowa „klient”
lub „pacjent-klient”, co jest następstwem komercjalizacji usług medycznych. W
tym przypadku lekarz czy dentysta są w stosunku do pacjenta-klienta
usługodawcami. Taka relacja skutkuje też wzajemnymi obowiązkami i prawami obu stron
w stosunku do siebie (http://www.bpp.waw.pl/pacjent.html).
Podopieczny –
człowiek znajdujący się pod czyjąś opieką lub kontrolą.
Pacjent-klient – pacjent-klient to zbitka pojęciowa
określająca zmiany, jakie zaszły w postrzeganiu pacjenta pod wpływem procesu
ekonomizacji opieki zdrowotnej. Jego efektem stało się przesunięcie zależności
pomiędzy lekarzem a pacjentem w kierunku zależności rynkowych (http://pl.wikipedia.org/wiki/Pacjent).
E-pacjent –
osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej z wykorzystaniem
technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang. Information Communication Technology) niezależnie od tego, czy jest zdrowa czy chora (http://pl.wikipedia.org/wiki/E-pacjent).
Podmiot opieki
– opiekun traktuje pacjenta/podopiecznego podmiotowo, gdy:
·
widzi w nim
przede wszystkim człowieka;
·
respektuje
jego prawo do subiektywnego odczuwania własnego stanu – bólu, lęku, niepokoju,
dobrostanu, komfortu, poczucia zdrowia i choroby;
·
z
szacunkiem odnosi się do jego subiektywnych odczuć, poglądów, przekonań, wiary;
·
wykorzystuje
subiektywne odczucia pacjenta do oceny jego stanu.
Opiekowanie
się/opieka – dbanie, pilnowanie, troszczenie się, doglądanie kogoś,
udzielanie komuś pomocy, zaspokajanie potrzeb, rozwiązywanie problemów.
W medycynie opieką określa się:
·
dawanie
oparcia i wsparcia potrzebnego do zachowania równowagi biologiczno-psychicznej,
zdrowia i dobrej jakości życia; zapewnienie prawidłowego rozwoju, przedłużenie
gatunku;
·
zaspokojenie
potrzeb, rozwiązanie problemów, których jednostka nie umie, nie może lub nie
jest w stanie samodzielnie zaspokoić.
Wyróżniamy dwie formy opieki: społeczną i zdrowotną.
Opieka
społeczna/pomoc społeczna – udzielanie świadczeń przez społeczeństwo na
rzecz osób potrzebujących wsparcia. Udzielana jest w formie: usług (opieka nad podopiecznym w domu,
w domach pomocy społecznej) i rozwiązywania
doraźnych problemów życiowych (świadczenia materialne, zakup sprzętu
rehabilitacyjnego, żywności).
Opieka zdrowotna
– utrzymanie jak najlepszego stanu zdrowia jednostki, grup społecznych,
społeczeństwa. O działaniach instytucji opieki zdrowotnej/opiekuna można
przeczytać w jednej z pozycji literatury obowiązkowej (Talarska,
Wieczorkowska-Tobis, Szwałkiewicz 2011).
Pomoc/pomaganie – działanie, wysiłek fizyczny lub
moralny, praca podjęta dla dobra lub na rzecz innej osoby w celu ulżenia jej
lub ratowania. Pomaganie jest elementem opieki. Opieka jest procesem
dwustronnym, interakcją między opiekunem a osobą wymagającą opieki.
Proces pielęgnowania
– racjonalne, oparte na przesłankach naukowych postępowanie zorientowane na
pacjenta i jego środowisko.
Proces pielęgnowania wykorzystuje świadome stosowanie
rozpoznawania stanu biologicznego, psychicznego i społecznego jednostki i
środowiska, a także podejmowanie celowych i planowych działań, mających
przyczynić się do utrzymania lub zmiany dotychczasowego stanu oraz oceniania
uzyskanych wyników.
Podstawowe cechy procesu pielęgnowania to:
·
ciągłość i
dynamika,
·
logiczność
i następstwo czasowe,
·
całościowe
podejście do pielęgnowanego,
·
wieloetapowość,
·
szerokie,
ze względu na przedmiot i zakres działań, możliwości realizowania.
Pielęgnowanie:
·
1956 r.
(WHO) – sprawowanie opieki nad chorym oraz zapobieganie chorobom i umacnianie
zdrowia,
·
1966 r.
(Virginia Henderson – Międzynarodowa Organizacja Pielęgniarstwa) –pomaganie
człowiekowi zdrowemu lub choremu w wykonywaniu czynności znaczących dla
utrzymania zdrowia lub jego odzyskania, które mógłby wykonywać sam, gdyby miał
do tego siłę i wiedzę.
Samoopieka –
samodzielne, własne dbanie o zdrowie, podejmowanie decyzji i działań
dotyczących zdrowia i życia,
wykonywanie samodzielnie lub przy niewielkiej pomocy innych czynności dnia
codziennego (odżywianie–wydalanie, utrzymanie higieny osobistej i otoczenia,
ubieranie–rozbieranie, sen, odpoczynek, aktywność fizyczna), które przyczyniają
się do utrzymania i wzmocnienia zdrowia. Wpływają na dobre samopoczucie
człowieka.
Zdrowie – według
Światowej Organizacji Zdrowia to nie tylko całkowity brak choroby czy kalectwa,
ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu
(dobrego samopoczucia – well-being).
Na stan zdrowia mają wpływ różne czynniki, m.in.: odżywanie,
warunki pracy, warunki mieszkaniowe, wypoczynek i rozrywka, ubezpieczenie
społeczne.
Profilaktyka (zapobieganie)
– rozpoznawanie, diagnozowanie (grupy ryzyka,
np. zachorowania na choroby nowotworowe, cukrzycę, zawał mięśnia sercowego,
próchnica zębów, osoby podatne na stres).
Promocja zdrowia – wiedza dotycząca kształcenia
właściwych postaw prozdrowotnych w społeczeństwie (odnośnie do wszystkich grup
wiekowych, zawodowych), np. profilaktyka raka piersi, próchnicy zębów, chorób
przenoszonych drogą płciową, zdrowy styl życia – zdrowe odżywianie, aktywność
ruchowa, zapobieganie stresowi itp.
Choroba – stan
złego samopoczucia, którego nie można powiązać z krótkotrwałym, przejściowym
uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi
przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu.
Choroba terminalna
– termin medyczny określający chorobę, której sposoby leczenia są nieznane. Chorobą terminalną określa się
również tak zaawansowane stadium danej choroby, że nie można już jej leczyć
przyczynowo, a jedynie objawowo. Choroba terminalna prowadzi do śmierci.
Leczenie objawowe określa się mianem medycyny paliatywnej (http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_terminalna).
Umieranie (stan terminalny) – pojawia
się wówczas, gdy nieodwracalnie rozpoczął się proces biologiczny, który w
sensie czasowym może trwać długo lub stosunkowo krótko, może dynamizować się i
słabnąć. Trzeba zatem zadać pytanie, kiedy nadchodzi moment zaprzestania
„uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych”, ponieważ dalsze ich
stosowanie może doprowadzić do sytuacji, że umieranie nie jest już „godne i spokojne”.
Taki moment dla każdego pacjenta jest inny (http://www.ptb.org.pl/pdf/karkowska_uporczywa_terapia_1.pdf).
Opieka
paliatywna – według WHO jest aktywną, wszechstronną i całościową opieką nad
pacjentami chorującymi na nieuleczalne, postępujące choroby w końcowym okresie
życia. Otacza jak płaszczem (gr. paliumm
– płaszcz) nieuleczalnie chorych oraz ich udręczoną rodzinę. Jej celem jest
poprawienie jakości życia chorych i ich rodzin. Obejmuje ona zwalczanie bólu
trudnego do opanowania i innych objawów somatycznych, łagodzenie cierpień
psychicznych, duchowych i socjalnych oraz wspomaga rodziny chorych zarówno w
czasie trwania choroby, jak i w okresie osierocenia. Opieka paliatywna jest specjalistycznym świadczeniem medycznym.
Stan terminalny –
to ostatni okres życia chorego (łac.
terminus – granica, kres), w którym badania diagnostyczne i leczenie
przyczynowe często tracą na znaczeniu, z wyjątkiem sytuacji, w których nagłe pogorszenie
stanu chorego może być wywołane przyczyną, której skorygowanie przyniesie
istotne korzyści kliniczne.
2. Modele pielęgnowania – założenia
teoretyczne modelu D. Orem, N. Roper oraz V. Henderson
Teoria pielęgnowania
1. Teoria pielęgnowania a model
pielęgnowania:
·
model – graficzne lub symboliczne przedstawienie treści teorii
(np. czym jest pielęgnowanie, pielęgnowanie z punktu widzenia poszczególnych
teorii);
·
teoria – filozoficzne odniesienie, poparte badaniami (niektóre
teorie); może być stworzona przez 1 osobę lub grupę naukowców.
Funkcja teorii:
·
pomaga w
relacji personelu z pacjentem;
·
podpowiada
w praktyce, jakie rzeczy mogą być zrobione.
2.
Teoria –
zasadnicze elementy:
·
osoby,
·
środowisko,
·
zdrowie,
·
pielęgnowanie.
Modele pielęgnowania
Model Doroty Orem
– koncepcyjny – jest określany jako teoria samoopieki. Założenia:
·
samoopieka
jest nabywana przez człowieka przez kontakty interpersonalne i komunikowanie;
·
każda osoba
dorosła ma zarówno prawo, jak i jest odpowiedzialna za sprawowanie opieki nad
sobą oraz innymi, np. dziećmi, osobami niepełnosprawnymi;
·
dorosły
może czasem potrzebować wsparcia w realizacji samoopieki.
Model samoopieki D. Orem obejmuje trzy komponenty: samoopiekę,
deficyt samoopieki i systemy pielęgnowania. Według autorki samoopieka jest
aktywnością, którą człowiek podejmuje i kontynuuje w celu utrzymania życia,
zdrowia i dobrego samopoczucia. Dzieci, osoby w wieku podeszłym, chorzy, osoby
niepełnosprawne wymagają różnego zakresu pomocy w samoopiece. Orem
wyróżnia trzy rodzaje potrzeb: uniwersalne, rozwojowe oraz w zaburzeniach stanu
zdrowia.
Teoria deficytu samoopieki określa, kiedy człowiek wymaga asystowania w samoopiece.
Wymienia również różnorodne sposoby,
jakimi możemy pomóc pacjentowi.
Teoria systemów pielęgnowania mówi o tym, jak kompetentnie i
profesjonalnie możemy podjąć działania w zależności od stanu deficytu
samoopieki u pacjenta.
Wyróżniamy trzy systemy:
·
system
całkowicie kompensacyjny – kiedy samoopieka jest znacznie ograniczona;
·
system
częściowo kompensacyjny – gdy pacjent jest częściowo niezdolny;
·
system
wspierająco-edukacyjny – pacjenci zdolni, ale potrzebujący motywacji bądź
wiedzy.
Model aktywności
życiowych N. Roper–Logan–Tierney
Model ten oparty jest na koncepcji pielęgnowania Virginii
Henderson. Podstawowym poglądem modelu jest stwierdzenie, że każda jednostka
angażuje się w dwanaście podstawowych czynności życiowych, które umożliwiają
jej życie i rozwój, choć na niektórych etapach życia jeszcze albo już nie może
ich wykonywać. Są to następujące czynności:
1.
Utrzymywanie
bezpieczeństwa.
2.
Komunikowanie
się.
3.
Oddychanie.
4.
Jedzenie i
picie.
5.
Wydalanie.
6.
Higiena
osobista i ubieranie się.
7.
Kontrolowanie
temperatury ciała.
8.
Ruch.
9.
Praca i
zabawa.
10.
Wyrażanie
swojej seksualności.
11.
Sen.
12.
Umieranie.
Powyższe czynności dzielimy na trzy rodzaje:
·
czynności
zapobiegawcze,
·
czynności
poprawiające komfort,
·
czynności
poszukiwawcze.
Uwzględnić powinno się fakt, iż mogą się one pokrywać.
Cele
pielęgnowania są ściśle powiązane z aktywnościami życiowymi:
·
osiągnięcie,
zachowanie lub przywrócenie maksymalnie możliwej samodzielności,
·
umożliwienie
pacjentowi podjęcia czynności zapobiegawczych w celu uniknięcia choroby,
·
nauczenie
pacjenta metod poprawy komfortu w celu odzyskania zdrowia i samodzielności,
·
zastosowanie
zaleconych przez lekarza terapii w celu zwalczenia choroby i powrotu do
samodzielności.
Planując opiekę nad pacjentem/podopiecznym stosujemy
następującą procedurę:
·
ocena stanu
pacjenta,
·
rozpoznanie
problemów pielęgnacyjnych i określenie stawianych sobie celów,
·
planowanie,
·
działanie,
·
ocena
wyników.
Model Virginii
Henderson (1955 r.)
Założenia:
·
pielęgniarstwo
jest asystowaniem człowiekowi;
·
pielęgnowany
może być zarówno człowiek zdrowy, jak i chory;
·
w wyniku
pielęgnowania chory lub zdrowy może stać się niezależny od innych osób.
V. Henderson w opracowanej przez siebie teorii opisuje
cztery wiodące terminy: osoba, zdrowie, środowisko, pielęgniarstwo.
Osoba traktowana
była jako niezależna całość, funkcjonująca poprzez zaspokajanie 14 potrzeb,
zwanych uniwersalnymi, których stosowanie w praktyce pozwala na wskazanie realnego zapotrzebowania na
opiekę. W opiece tej jedno z pierwszych miejsc zajmuje wyposażanie pacjenta w
wiedzę i umiejętności dbania i dążenia do zdrowia. Uniwersalnymi potrzebami
człowieka, niezbędnymi do życia i rozwoju, precyzyjnie określonymi przez V.
Henderson, są:
1.
Potrzeba
dopływu świeżego powietrza.
2.
Potrzeba
pożywienia odpowiedniego do struktury anatomiczno-fizjologicznej, wieku, stanu
zdrowia, rodzaju wykonywanej pracy.
3.
Potrzeba
dostarczania napojów w wystarczającej ilości i jakości.
4.
Potrzeba
usuwania produktów przemiany materii.
5.
Potrzeba
ruchu i utrzymania właściwej postawy ciała.
6.
Potrzeba
snu i odpoczynku.
7.
Potrzeba
odpowiedniego ubioru i codziennych możliwości ubierania i rozbierania się.
8.
Potrzeba
utrzymania w normie temperatury ciała.
9.
Potrzeba
utrzymywania czystości ciała.
10.
Potrzeba
unikania niebezpieczeństw otoczenia.
11.
Potrzeba
komunikowania się z innymi ludźmi w wyrażaniu swych uczuć, potrzeb, obaw bądź
opinii.
12.
Potrzeba
oddawania się praktykom religijnym stosownie do wyznawanej wiary.
13.
Potrzeba
celowej pracy.
14.
Potrzeba
uczenia się, odkrywania, przejawiania zainteresowań warunkujących prawidłowy
rozwój, zdrowie, a także korzystania z dostępnych środków sprzyjających
zdrowiu.
Potrzeby te są wspólne dla wszystkich ludzi, jednak na ich
ostateczny zakres mają wpływ określone uwarunkowania o charakterze
indywidualnym, do których według autorki najczęściej należą:
1.
Właściwości biologiczne:
·
wiek
człowieka, np. noworodek, małe dziecko, dziecko w wieku szkolnym, młodzieniec,
człowiek dorosły, człowiek stary, człowiek umierający;
·
masa ciała
– w normie, nadwaga, niedowaga;
·
sprawności
motoryczne – w normie, utrata (niedowład);
·
funkcjonowanie
receptorów wzroku, słuchu, dotyku, równowagi: w normie, zaburzenia.
2.
Właściwości psychiczne:
·
temperament, stan emocjonalny, krótkotrwały nastrój, np. normalny,
spowolniały, euforyczny, lękowy, histeryczny, depresyjny;
·
możliwości intelektualne – w normie, poniżej normy, powyżej normy.
3.
Właściwości społeczno-kulturowe:
·
stan
społeczny, kulturowy, np. człowiek posiadający liczną rodzinę, przyjaciół, z silnymi więzami
społecznymi, dobrze adaptujący się w nowym środowisku
albo człowiek
samotny, źle przystosowany, nieradzący sobie z problemami zdrowotnymi.
4.
Zaburzenia w stanie zdrowia:
·
zaburzenia
gospodarki wodno-elektrolitowej, w tym stany odwodnienia, przewodnienia,
uporczywe wymioty, biegunka;
·
niedotlenienie;
·
wstrząs,
niezależnie od przyczyny – krwotok, uczulenie;
·
zaburzenia
świadomości – delirium, śpiączka;
·
zaburzenia
termoregulacji – gorączka, hipotermia;
·
uszkodzenia
skóry – zranienia, infekcje;
·
zaburzenia
w zakresie aktywności ruchowej – ograniczenie do granic łóżka szpitalnego, pokoju,
mieszkania;
·
ból –
szczególnie o charakterze ciągłym, który jest trudny do leczenia farmakologicznego.
5.
Stany szczególne:
·
stan
przedoperacyjny;
·
stan
pooperacyjny.
Zdrowie w teorii
V. Henderson określone było jako zdolność człowieka do niezależnego, czyli
samodzielnego zaspokajania potrzeb, a w sytuacji braku samodzielności pacjenta
– wspomaganie przez pielęgniarki w powrocie do zdrowia. Rozumienie zdrowia
przez Henderson jest zbieżne z jego definiowaniem przez WHO. Wspólnym celem jest możliwość
osiągnięcia optymalnego poziomu jakości życia w rozwoju jednostki. Na poziom
zdrowia wpływa przede wszystkim aktywność własna jednostki, jednak równie ważne
są pozostałe czynniki, czyli wiek pacjenta, jego możliwości fizyczne i
intelektualne, stan emocjonalny i temperament oraz uwarunkowania kulturowe.
Środowisko, poprzez
wyodrębnione elementy zewnętrzne, wpływa na zaspokajanie potrzeb człowieka,
efektywność życia oraz rozwój organizmu. Elementami składowymi środowiska
człowieka są między innymi osoby w kręgu rodziny i relacje zachodzące pomiędzy
nimi a pacjentem, a także podstawowe warunki socjalno-bytowe, które gwarantują
mu prawidłowe funkcjonowanie w oparciu o potrzeby.
Pielęgniarstwo –
ta teoria podkreśla jedyną w swoim rodzaju rolę pielęgniarki. Jest to
wielowymiarowa rola osoby będącej:
·
środkiem
zastępczym zastępującym pacjenta w tych wszystkich działaniach, których
pielęgnowany potrzebuje, ale do wykonywania których brakuje mu siły;
·
pełnomocnikiem
wspomagającym pacjenta w wykonywaniu czynności samoobsługowych, motywującym
samego pacjenta do aktywności w zakresie czynności dnia codziennego, pomagając
mu w przyswajaniu wiedzy i umiejętności, jakie są potrzebne człowiekowi do
troszczenia się o własne zdrowie;
·
partnerem,
który w oparciu o relacje zaufania ustala wspólnie z pacjentem postępowanie
pielęgniarskie (http://docs8.chomikuj.pl/332041623,PL,0,0,Teorie-piel%C4%99gnowania.doc).
Model V.
Henderson możemy w całości odnieść do opieki sprawowanej przez opiekuna
medycznego. Opiekun uczestniczy w procesie pielęgnowania pacjenta/podopiecznego
wspólnie z pielęgniarką, tworząc jeden zespół terapeutyczny, poszerzony o
lekarza prowadzącego wspólnego klienta/pacjenta/podopiecznego.
3. Pacjent jako podmiot opieki – wyznaczniki
opieki wieku podeszłego
W stosunku do osób najstarszych opieka geriatryczna winna
spełniać m.in. następujące funkcje:
·
profilaktycznej
oceny sprawności fizycznej w zakresie czynności życia codziennego, funkcji
poznawczych i emocji;
·
oceny
zagrożeń środowiskowych i socjalnych;
·
rozpoznawania
najważniejszych potrzeb niesprawnych osób starszych i ich opiekunów;
·
organizacji
zaspokajania tych potrzeb;
·
prewencji
wtórnej;
·
edukacji;
·
organizacji
pomocy różnych praktyków: geriatry, pielęgniarki środowiskowej, pracownika
socjalnego, lekarza psychiatry, rehabilitanta, psychologa, logopedy, terapeuty
zajęciowego i in.
Opiekun realizuje następujące funkcje: wychowawczą,
opiekuńczą, promowania zdrowia, profilaktyczną, diagnostyczną, terapeutyczną.
Funkcje te obejmują: realizowanie holistycznej, kompleksowej
i indywidualnej opieki nad pacjentem, klientem i środowiskiem, planowanie,
realizowanie i ocenianie świadczeń wykonywanych na rzecz podopiecznych oraz
określanie zapotrzebowania na usługi opiekuńcze w obszarze działania (http://pldocs.docdat.com/docs/index-178180.html).
Wyznaczniki opieki:
·
stan
bio-psycho-społeczny podopiecznego/klienta,
·
istniejąca
choroba (stopień zaawansowania),
·
stopień
niepełnosprawności,
·
upośledzenie,
·
wiek,
czynniki materialne,
·
samodzielność
funkcjonowania,
·
zaburzone
potrzeby, istniejące problemy.
W ocenie podopiecznego pomagają skale ocen (np. http://www.umed.lodz.pl/geriatria/pdf/calosciowa_ocena_ger.pdf).
COG – ocena czynnościowa:
·
„skala oceny podstawowych czynności
życiowych– skala Katza (Adl);
·
ocena
złożonych czynności życia codziennego – skala Lawtona (Iadl);
·
ocena
zdolności podstawowego funkcjonowania we współczesnym otoczeniu, pozwalająca na
przybliżone zobiektywizowanie potrzeb chorego w zakresie pomocy/opieki;
·
ocena
sprawności chorego według skali Barthel – wymagana przez NFZ przy kwalifikacji
do placówek opiekuńczych (40 punktów – granica finansowania przez NFZ).
COG – ocena stanu fizycznego:
·
skala
niewydolności krążenia według Nyha, kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej,
klasyfikacji ciężkości objawów niewydolności serca;
·
skala oceny
równowagi i chodu – Tinetti;
·
ocena
ryzyka upadków – skala Tinetti – zbiorcza ocena funkcji układu nerwowego i kostno-stawowego;
·
ryzyko
powstawania odleżyn – skala Nortona;
·
ocena stanu
odżywienia – MNA;
·
ocena
ryzyka operacyjnego – grupuje chorych na operacyjnych z wyboru, ze wskazań
życiowych oraz przewidzianych do leczenia paliatywnego.
4. Prawa pacjenta, prawa pacjenta
psychiatrycznego
Każdy opiekun medyczny rozpoczynający pracę w zawodzie
powinien zapoznać się z prawami pacjenta, podopiecznego. Znajomość uprawnień
przysługujących podopiecznym ułatwi pracę z klientem. Pomoże właściwie
zaplanować i zakontraktować działania opiekuńczo-pielęgnacyjne w strukturach
NFZ-u.
Prawa pacjenta wywodzą się z przepisów:
·
Ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o
zakładach opieki zdrowotnej,
·
Ustawy z dnia 28 października 1950 r. o
zawodzie lekarza,
·
Ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o
ochronie zdrowia psychicznego,
·
Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 17 grudnia 1992 r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej,
sposobu jej prowadzenia oraz szczegółowych warunków jej udostępniania.
W świetle powyższych aktów pacjent ma prawo do:
·
świadczeń
zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej, a w sytuacji
ograniczonych możliwości udzielania odpowiednich świadczeń – do korzystania z
procedur ustalających kolejność dostępu do świadczeń;
·
świadczeń
zdrowotnych udzielanych przez osoby do nich uprawnione, w pomieszczeniach i
przy użyciu urządzeń odpowiadających określonym wymaganiom fachowym i
sanitarnym;
·
udostępniania
dokumentacji medycznej lub wskazania innej osoby, której ta dokumentacja może
być udostępniona;
·
zapewnienia
ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej dotyczących jego osoby;
·
dostępu do
informacji o prawach pacjenta;
·
informacji
o swoim stanie zdrowia;
·
wyrażania
zgody lub odmowy na udzielanie mu określonych świadczeń zdrowotnych, po
uzyskaniu odpowiedniej informacji;
·
intymności
i poszanowaniu godności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych;
·
środków
farmaceutycznych i materiałów opatrunkowych;
·
pomieszczenia
i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia;
·
opieki
duszpasterskiej;
·
dodatkowej
opieki pielęgnacyjnej przez osobę bliską lub inną wskazaną;
·
kontaktu
osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz;
·
wskazania
osoby lub instytucji, którą zakład ma powiadomić o pogorszeniu się stanu
zdrowia powodującym zagrożenie życia lub w razie śmierci;
·
wyrażania
zgody lub odmowy na umieszczenie w zakładzie opieki zdrowotnej;
·
wypisania
na własne żądanie i uzyskanie od lekarza informacji o ewentualnych następstwach
decyzji;
·
udzielenie
mu niezbędnej pomocy i przewiezienia do innego szpitala, jeżeli do danego
szpitala nie może być przyjęty.
Zapoznaj się z Ustawą
z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta po
ostatniej nowelizacji. Zwróć uwagę na kwestię przymusu bezpośredniego. Zapoznaj
się również z:
·
Ustawą z dnia 24 kwietnia 2009 r.
Przepisy wprowadzające ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
ustawę o akredytacji w ochronie zdrowia oraz ustawę o konsultantach w ochronie
zdrowia,
·
Ustawą z dnia 19 sierpnia 1994 r. o
ochronie zdrowia psychicznego.
5. Przepisy sanitarno-epidemiologiczne
obowiązujące podczas sprawowania opieki
Przepisy sanitarno-epidemiologiczne określa Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu
oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
W Polsce zagadnienia dotyczące zakażeń szpitalnych
regulowane są przez kilka ustaw, przede wszystkim przez wyżej wymienioną
ustawę. Wśród innych obowiązujących aktów dotyczących zakażeń szpitalnych
należy wymienić:
1.
Regulacje
dotyczące zespołu kontroli zakażeń:
·
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27
maja 2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń
szpitalnych.
2. Regulacje dotyczące prewencji i
zgłaszania zakażeń:
·
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11
marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o
występowaniu tych zakażeń;
·
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27
maja 2010 r. w sprawie zakresu, sposobu i częstotliwości prowadzenia kontroli
wewnętrznej w obszarze realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń
i chorób zakaźnych;
·
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27
maja 2010 r. w sprawie sposobu dokumentowania realizacji działań
zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych oraz warunków i okresu
przechowywania tej dokumentacji;
·
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30
lipca 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami
medycznymi;
·
Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach
medycznych.
Dzięki wprowadzeniu odpowiednich rozporządzeń pojawił się
obowiązek stosowania procedur prewencyjnych, monitorowania zakażeń szpitalnych
oraz kompleksowego nadzoru epidemiologicznego (badania epidemiologiczne,
monitorowanie zachorowalności i umieralności z powodu zakażeń, realizacja
profilaktyki).
Zakażenie szpitalne
to takie, do którego doszło w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych,
pielęgnacyjnych. Najczęstsze lokalizacje zakażeń szpitalnych – drogi moczowe,
płuca, rany, zakażenia ogólnoustrojowe (posocznica), skóra.
Źródła zakażenia:
·
wydzieliny
i wydaliny, materiały biologiczne podopiecznych;
·
krew, mocz,
stolec, plwocina, ropa;
·
personel
medyczny;
·
zakażony
sprzęt;
·
bielizna
osobista i pościelowa, ręczniki;
·
zawilgocone
mydło w kostce;
·
zestawy do
higieny, sprzątania;
·
otwarte
pojemniki na odpady medyczne, śmieci, środki sanitarne – pieluchomajtki, wkładki
higieniczne.
Drogi przenoszenia:
·
ręce i
ubranie personelu;
·
pieluchy,
pościel, zbiorniki na mocz, kał;
·
preparaty
do stosowania zewnętrznego;
·
niewłaściwie
przechowywane odpady;
·
zła
sterylizacja i dezynfekcja sprzętu i pomieszczeń.;
·
brak
higieny rąk – higienicznego mycia rąk.
Przeczytaj
dodatkowo:
·
Szwałkiewicz
2013, s. 337–358.
Bibliografia
Literatura
obowiązkowa
Bodys-Cupak I., Czaja E., Dzikowska M., Modele opieki pielęgniarskiej nad chorym dorosłym. Podręcznik dla
studiów medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
Brzezińska-Graczkowska
M., Paradnik terapeutyczny. Jak pracować
z seniorami w domu pomocy społecznej?, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2012.
Kinghorn S., Gaines
S., Opieka paliatywna, Elsevier Urban
& Partner, Wrocław 2011.
Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu
kontroli zakażeń szpitalnych (Dz.U. 2010 r. nr 108 poz. 706).
Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń
zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. 2005 nr 54
poz. 484).
Rozporządzenia
Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 grudnia 1992 r. w sprawie
rodzajów dokumentacji medycznej, sposobu jej prowadzenia oraz szczegółowych
warunków jej udostępniania (Dz. U. 1993 nr 3 poz. 13).
Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie sposobu dokumentowania
realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych
oraz warunków i okresu przechowywania tej dokumentacji (Dz. U. 2010 nr 100
poz. 645).
Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie zakresu, sposobu i
częstotliwości prowadzenia kontroli wewnętrznej w obszarze realizacji działań
zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych (Dz. U. 2010 nr
100 poz. 646).
Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 30 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu
postępowania z odpadami medycznymi (Dz. U. 2010 Nr 139 poz. 940).
Szwałkiewicz E., Opiekun medyczny w praktyce, Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K., Podstawy pielęgniarstwa.
Założenia teoretyczne, t. 1, Wydawnictwo Czelej, Lublin
2013.
Talarska D.,
Wieczorowska-Tobis K., Szwałkiewicz E., Opieka
nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009–2011.
Ustawą z dnia 19
sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. 1994 nr 111 poz.
535, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 6
listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2009
nr 52 poz. 417; Dz. U. 2012 poz. 159)
Ustawa z dnia 24
kwietnia 2009 r. Przepisy wprowadzające ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku
Praw Pacjenta, ustawę o akredytacji w ochronie zdrowia oraz ustawę o konsultantach
w ochronie zdrowia (Dz. U. 2009 nr 76 poz. 641).
Ustawa
z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. 2010 Nr 107 poz. 679).
Ustawa z dnia 30
sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 1991 nr 91 poz.
408).
Ustawa z dnia 5
grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u
ludzi (Dz. U. z 2008 r. nr 234 poz. 1570).
Ustawa z dnia 28
października 1950 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. 1950 nr 50 poz. 458).
Wieczorowska-Tobis K., Talarska D., Geriatria i
pielęgniarstwo geriatryczne. Podręcznik dla studiów medycznych, Wydawnictwo
PZWL, Warszawa 2008.
Literatura dodatkowa
Kwiatkowska A., Krajewska-Kułak E.,
Panek W., Komunikowanie interpersonalne w
pielęgniarstwie,
Wydawnictwo Czelej, Lublin 2003.
Marcinkowski J.T., Higiena
profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych, Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 2003.
Netografia
http://www.gp.viamedica.pl
