Spis treści:
1. Podział potrzeb
2. Etapy diagnozy – wywiad, obserwacja,
analiza danych
3. Rola opiekuna medycznego w prowadzeniu
diagnozy
4. Samoopieka, samo pielęgnacja
5. Tajemnica zawodowa, ochrona danych
osobowych
Wprowadzenie
Klientem opieki długoterminowej jest osoba przewlekle chora
i niesamodzielna, która ma zakończony proces diagnozowania, intensywnego
leczenia i nie kwalifikuje się do leczenia szpitalnego. Osoba ta z powodu stanu
zdrowia i niesamodzielności potrzebuje opieki i pielęgnacji. Opiekę i
pielęgnację zapewnia opiekun medyczny po przeprowadzeniu diagnozy w zakresie
potrzeb i problemów podopiecznego. Na podstawie diagnozy ustala sposoby rozwiązywanie
problemów i potrzeb osoby chorej i niesamodzielnej. Opiekun ustala pielęgnację
kompensacyjną.
Według Elżbiety Szwałkiewicz pielęgnacja kompensacyjna jest
koncepcją zespołowego postępowania pielęgniarek i opiekunów medycznych,
ukierunkowana na pomoc niesamodzielnemu człowiekowi w zaspokajaniu podstawowych
potrzeb i adaptacji do warunków życia zmienionych chorobą i
niepełnosprawnością.
Jej ideą przewodnią jest zmniejszanie niesamodzielności
poprzez kompensację utraconej sprawności. Oznacza to, że podstawowa w systemie
ochrony zdrowia zasada deficytu zdrowia zostaje tu zastąpiona zasadą
kompensacji. Przedmiotem oddziaływania pielęgniarek i opiekunek nie jest
choroba, ale tkwiące w człowieku rezerwy biologiczne, psychiczne, które mogą
być wykorzystane do zwiększenia samodzielności. Przedmiotem zainteresowania
pielęgniarki i opiekunki staje się każda rzecz, technologia i metoda, która
może skutecznie kompensować utraconą sprawność. Te dwa obszary dla pielęgnacji
kompensacyjnej są najważniejsze i one decydują w opiece długoterminowej o profesjonalizmie
personelu i jakości opieki.
Tak więc koncepcja pielęgnacji kompensacyjnej ukierunkowana jest na
ograniczanie obiektywnie istniejącego lub subiektywnie odczuwanego przez osoby
chore i niepełnosprawne deficytu samoopieki i równoważenie go działaniem innym,
znoszącym go. Obok pomocy fizycznej i wsparcia psychicznego, istotne znaczenie
ma tu wykorzystanie nowoczesnych technologii – środki pomocnicze i sprzęt
wspomagający codzienną aktywność i pielęgnację. Pielęgnacja kompensacyjna –
jest koncepcją opieki nad osobami niesamodzielnymi i odnosi się do podstawowych
potrzeb dotyczących ludzkiej egzystencji i funkcjonalności społecznej.
Założenia koncepcji koncentrują się wokół potrzeb egzystencjalnych i
funkcjonalnych związanych z codzienną aktywnością człowieka.
Potrzeby są wspólne dla wszystkich ludzi, jednak na ostateczny ich zakres
ma wpływ poziom niesamodzielności. Tak więc, pielęgnacja kompensacyjna to
profesjonalne, zespołowe postępowanie pielęgniarek, opiekunek i terapeutów, odnoszące
się do podstawowych potrzeb chorego i niesamodzielnego człowieka, pomagające mu
w adaptacji do warunków życia zmienionych chorobą i niepełnosprawnością.
1.
Podział
potrzeb
U podstaw pielęgnacji
kompensacyjnej leży zmiana w postrzeganiu osoby chorej i niesamodzielnej.
Samo słowo pacjent wydaje się zbyt zawężone,
gdyż oznacza osobę, która ma deficyt zdrowia, który jest właściwie jedynym
przedmiotem rozpoznania i działania leczniczego. Natomiast w pielęgnacji
kompensacyjnej na pierwszym miejscu stawia się nie deficyty zdrowotne, ale
tkwiące w człowieku rezerwy biologiczne i psychiczne i one są przedmiotem
oddziaływania pielęgnacyjnego, adekwatnie do wywołanego chorobą deficytu
sprawnościowego.
Niesamodzielność nie zwalnia z odpowiedzialności za własne
zdrowie i życie. Wynika stąd obowiązek osoby niesamodzielnej do aktywnego
współdziałania w procesie pielęgnacji i opieki, przeciwdziałania zagrożeniom
oraz dążenie do zwiększania własnej samodzielności.
Pielęgnacja kompensacyjna uwzględnia potwierdzoną w badaniach
psychologicznych hierarchiczność potrzeb i zakłada, że osoba pielęgnująca w
pierwszym rzędzie zajmuje się potrzebami fizjologicznymi osoby objętej opieką i
jej bezpieczeństwem, także zdrowotnym (nadzór nad kontynuacją zaleconego
leczenia). Tylko wtedy, gdy zabezpieczone są codzienne podstawowe potrzeby
fizjologiczne i wyeliminowane bezpośrednie i potencjalne zagrożenia
egzystencji, pielęgniarka i opiekun zajmują się zaspokajaniem innych potrzeb.
Równolegle, w miarę możliwości pielęgniarka/opiekun mogą wspomagać
podopiecznego w realizacji potrzeb wyższego rzędu, np. przynależności, szacunku
i uznania, samorealizacji. Ten zakres oddziaływania wykracza jednak poza
założenia opisywanej koncepcji, gdyż pielęgnacja kompensacyjna skupia się
przede wszystkim na podstawie „piramidy Maslowa” i oznacza kompensację
utraconej sprawności,
głównie w zakresie podstawowej pielęgnacji, czyli pomoc w niezbędnych,
regularnie powtarzanych czynnościach dnia codziennego w zakresie:
·
higieny
osobistej (kąpiel, prysznic, mycie, mycie zębów, czesanie, golenie, wydalanie),
·
żywienia
(przygotowanie pokarmów do spożycia, jedzenie i picie),
·
poruszania
się (opuszczanie i wracanie do łóżka, ubieranie i rozbieranie, wstawanie i
chodzenie, chodzenie po schodach, wychodzenie z mieszkania i wracanie do niego)
oraz prowadzenia gospodarstwa domowego.
Oprócz podstawowych potrzeb fizjologicznych, w opiece
długoterminowej należy uwzględnić podstawowe potrzeby społeczne, czyli
regularnie powtarzane czynności, niezbędne w zakresie prowadzenia gospodarstwa
domowego i pełnienia ról społecznych (komunikowanie się, zakupy, gotowanie,
sprzątanie mieszkania, zmywanie, wymiana i pranie bielizny oraz odzieży,
ogrzewanie, załatwianie spraw w urzędach, przychodni, robienie zakupów, dbanie
o bezpieczeństwo itp.). Ten zakres świadczeń stanowi domenę opiekunek (http://niebieskiparasol.org.pl/index.php?id=24).
Koncepcja pielęgnacji kompensacyjnej (Szwałkiewicz),
sformułowana w oparciu o teorię hierarchii potrzeb ludzkich Abrahama Maslowa i
teorię potrzeb człowieka Tomasza Kocowskiego, zawiera elementy koncepcji
pielęgnowania Dorothy Orem (deficyt samoopieki), Calisty Roy (efekt adaptacji
założony i osiągnięty w wyniku pielęgnowania) oraz Moniki Krohwinkel
(wspierający proces pielęgnowania).
Potrzeba w pielęgnacji kompensacyjnej oznacza to, bez czego trudno się obejść,
czyli wymagania konieczne do życia. Tak rozumiana potrzeba, to odczuwana
konieczność, niezbędność i oznacza stan,
w którym bez określonego przedmiotu lub określonej osoby nie można normalnie
funkcjonować. Pojęcie „hierarchia potrzeb” w psychologii oznacza stopniowanie
potrzeb od potrzeb podstawowych do potrzeb wyższego poziomu, które aktywizują się dopiero po zaspokojeniu potrzeb
niższych.
Reasumując – opiekun medyczny w swej pracy skupia się na zaspakajaniu potrzeb podstawowych.
Według Tomasza Kocowskiego są to potrzeby:
·
egzystencji
(pokarmowe, ekologiczne, rekreacyjne, zdrowotne, bezpieczeństwa, mieszkaniowe,
odzieżowe),
·
prokreacji
rozwoju (reprodukcji, opieki, dydaktyczne, wychowawcze, rodzinne, samorealizacji),
·
funkcjonalne
(informacyjne, sprawnościowe, instrumentalne, lokalowe, swobody, innowacji, napędowe),
·
społeczne
(przynależności, łączności, organizacji, więzi emocjonalnej, konformizmu,
uspołecznienia, społecznej użyteczności, gratyfikacji, akceptacji,
współuczestnictwa, ochrony, autonomii jednostki),
·
psychologiczne
(subiektywne potrzeby egzystencji, prokreacji, rozwoju, funkcjonalne i
społeczne, potrzeby psychoorganizacji, erotyczne, recepcji, kultury,
estetyczne, aktywnej rekreacji, ludyczne).
2. Etapy diagnozy – wywiad, obserwacja,
analiza danych
Rozróżniamy 4 etapy procesu pielęgnowania:
·
Rozpoznanie (diagnoza
pielęgniarska/opiekuńcza) –
polega na gromadzeniu danych o pacjencie i środowisku. Dane te, pochodzące z
różnych źródeł, stanowią podstawę do sformułowania rozpoznania
pielęgniarskiego/opiekuńczego, zwanego inaczej diagnozą pielęgniarską/opiekuńczą.
Diagnoza stanu pacjenta wyznacza zakres i charakter pracy opiekuńczej z
pacjentem i środowiskiem.
·
Planowanie
(opieki nad pacjentem i środowiskiem) – charakteryzuje
się decydowaniem o tym, co i w jaki sposób powinno być zrobione dla pacjenta,
przez pacjenta lub przy pacjencie, aby można było osiągnąć stan uznany za
optymalny. Stan ten zostaje wyrażony w postaci celu (lub celów) opieki
pielęgniarskiej/opiekuńczej, dla indywidualnego pacjenta lub środowiska. To z
kolei wymaga świadomego dobrania zespołu osób i sprzętu do zrealizowania zadań
wynikających z celów opieki. Cel, który został jednoznacznie określony, staje
się zadaniem do wykonania.
·
Realizowanie
(realizacja planu opieki pielęgniarskiej) – jest zastosowaniem w praktyce wcześniej ustalonego
planu pielęgnowania. W tym etapie procesu pielęgnowania działania opiekuńcze,
lecznicze i psychopedagogiczne realizowane na rzecz pacjenta i środowiska są
zgodne z wcześniej ustalonym planem. Jeśli z określonych powodów jakaś część z
zaplanowanych działań czy też zadań nie zostanie zrealizowana, to fakt ten musi
być odnotowany i uzasadniony.
·
Ocenianie
(ocenianie wyników opieki) – w etapie tym
dochodzi do sformułowania oceny. Stanowi ona wynik porównania stanu
rozpoznanego w pierwszym etapie z uzyskanych dzięki podjęciu celowych i
planowanych działań profesjonalnych innych niż profesjonalne i samoopiekuńcze.
3.
Rola
opiekuna medycznego w prowadzeniu diagnozy
Określenie stanu pacjenta – diagnoza pielęgniarska/opiekuńcza.
Określenie stanu pacjenta dla potrzeb
świadczenia opieki pielęgniarskiej jest jedną z trzech kategorii formułowania
diagnoz pielęgniarski/opiekuńczych. Diagnoza pielęgniarska/opiekuńcza, formułowana
jako stan pacjenta, rodziny są to wnioski z danych zgromadzonych o pacjencie
(kliencie, rodzinie, grupie, środowisku lokalnym) szacujące jego stan pod
względem zakresu i charakteru wymaganego pielęgnowania wraz z uwzględnieniem
genezy i prognozy tego stanu.
Czynności:
·
gromadzenie
danych odzwierciedlających sytuację zdrowotną pacjenta/grupy osób,
·
ustalenie
źródeł informacji (pacjent, rodzina, opiekun, inni), określenie metod gromadzenia
danych (obserwacja, wywiad, lustracja terenowa, analiza dokumentów, pomiary),
·
wyodrębnienie
obszaru gromadzenia informacji dotyczących odbiorcy usług (wymiary:
biologiczny, psychiczny, społeczny, kulturowy, duchowy),
·
udokumentowanie
zgromadzonych informacji zgodnie z obowiązującymi zasadami,
·
analizowanie
danych w zakresie ich kompletności i użyteczności dla celów diagnozowania stanu
pacjenta, jego rodziny,
·
syntetyzowanie
zgromadzonych informacji w oparciu o wiedzę zawodową w grupy na podstawie ich podobieństwa
ze względu na istotę której dotyczą bądź ich przyczynę,
·
sformułowanie
i zapisanie wspólnego wniosku – stanu pacjenta dla wyodrębnionych grup danych,
·
ustalanie
hierarchii stanów pacjenta ze względu na ich znaczenie w utrzymaniu optymalnego
stanu zdrowia pacjenta, zgodnie z jego akceptacją,
·
określenie
genezy i prognozy rozpoznanego stanu (np.: przyczyn zaparć – błędy dietetyczne,
następstw odczucia drętwienia kończyn dolnych – narażenie na urazy),
·
zapisywanie
wyników procesu diagnozowania w formie sformułowanej diagnozy pielęgniarskiej/opiekuńczej.
Przeprowadzenie
wywiadu rodzinnego
Wywiad rodzinny to element badania podmiotowego
pozwalającego na określenie w zaplanowanej, ukierunkowanej rozmowie z pacjentem
lub jego rodziną wpływu rodziny na stan zdrowia pacjenta oraz możliwości
rodziny w zakresie pomagania pacjentowi w powrocie do zdrowia. W czasie wywiadu
gromadzimy takie informacje, które nie są dostępne w bezpośredniej obserwacji.
Czynności:
·
określenie
celu wywiadu (na przykład gromadzenie informacji w zakresie: profilaktyki i
promocji zdrowia, opieki nad chorym i niepełnosprawnym),
·
ustalenie
zakresu i szczegółowego charakteru danych o pacjencie, które zakładamy pozyskać
w wywiadzie rodzinnym – całość sytuacji zdrowotnej wszystkich członków rodziny,
ukierunkowanie na określony problem zdrowotny,
·
przyjęcie
określonego wzoru zapisu danych gromadzonych w wywiadzie rodzinnym,
·
zaplanowanie
czasu, miejsca i osoby przeprowadzającej wywiad rodzinny,
·
gromadzenie
informacji o rodzinie pacjenta i jej związku z zapewnianiem optymalnego stanu
zdrowia, zgodnie z zaplanowaną strukturą,
·
udokumentowanie
zgromadzonych danych.
Pomiaru tętna
Pomiar tętna to badanie wyczuwalnych, spowodowanych przez
skurcz serca, uderzeń o ścianę naczynia fali krwi przepływającej przez układ
tętniczy. Pomiaru tętna dokonuje się najczęściej na tętnicy promieniowej w
okolicy nadgarstka, a także na tętnicach: skroniowej, szyjnej, kątowej,
pachowej, ramiennej, udowej, podkolanowej grzbietowej stopy. Prawidłowe tętno
powinno być miarowe, dobrze napięte, o częstości od 60 do 90 uderzeń na minutę.
Badanie tętna jest pomiarem powszechnie stosowanym w ocenie stanu ogólnego
pacjenta oraz szczególnie u osób z chorobami układu krążenia.
Czynności:
·
poinformowanie
pacjenta o celu i przebiegu badania,
·
uzyskanie
zgody na wykonanie pomiaru,
·
eliminowanie
czynników, które mogą negatywnie wpływać na wynik pomiaru (aktywność fizyczna,
czynniki emocjonalne, używki),
·
przygotowanie
sprzętu i warunków otoczenia do wykonania pomiaru tętna (sekundnik, zegarek z
sekundnikiem),
·
stosowanie
uniwersalnych środków ostrożności profilaktyki zakażeń (umycie rąk opiekuna),
·
ułożenie
pacjenta w odpowiedniej pozycji pozwalającej na badanie tętna (wygodnej,
adekwatnej do stanu pacjenta i planowanego miejsca badania),
·
wybranie
miejsca badania tętna (najczęściej na tętnicy promieniowej lub szyjnej),
·
badanie
tętna (trzema środkowymi palcami dłoni, ułożonymi wzdłuż przebiegu naczynia),
·
liczenie
liczby uderzeń tętna przez 15 s (tętno miarowe) lub 1 min (tętno niemiarowe)
oraz ocena innych cech tętna (wypełnienie, miarowość),
·
zapisanie
wyniku pomiaru w dokumentacji pacjenta. Interpretacja wyniku oceny.
Pomiaru oddechu
Pomiar oddechu polega na liczeniu czynności oddechowej płuc,
w czasie której płuca zaopatrują organizm w tlen oraz wydalają dwutlenek węgla.
Pomiaru dokonujemy poprzez obserwację ruchów klatki piersiowej lub wyczuwanie
jej ruchów za pomocą dłoni przylegającej do klatki piersiowej, w czasie 1 min,
podczas spoczynku pacjenta . Prawidłowy oddech u osoby dorosłej jest miarowy,
średnio-głęboki, z częstością około 12 do 20 w ciągu min, niesłyszalny,
bezwonny oraz wydech jest nieco dłuższy niż wdech. Badanie oddechu jest częścią
badania ogólnego pacjenta.
Czynności:
·
poznanie
wskazań do wykonania pomiaru bądź okresowego monitorowania oddechu u pacjenta,
·
przygotowanie
informacyjne pacjenta (cel, przebieg badania),
·
zapewnienie
warunków otoczenia do wykonania pomiaru,
·
liczenie
ruchów oddechowych przez 1 min (metodą przyłożenia dłoni do klatki piersiowej
lub trzymania ręki pacjenta w nadgarstku po zbadaniu tętna i dyskretną obserwację
ruchów klatki piersiowej),
·
zapisanie
wyniku w dokumentacji pacjenta; interpretacja wyniku oceny.
Mierzenia ciepłoty
ciała
Mierzenie temperatury ciała jest to określanie za pomocą skali termometru
ciepłoty ciała człowieka. Temperaturę ciała można mierzyć metodami zewnętrznymi
(pomiar pod pachą i w pachwinie) i metodami wewnętrznymi (pomiar w odbycie,
ustach, przewodzie słuchowym zewnętrznym). Pomiaru temperatury dokonuje się w
celu ustalenia wysokości aktualnej ciepłoty ciała i stwierdzenia ewentualnych
zaburzeń w zakresie termoregulacji organizmu. Najczęściej w praktyce
opiekuńczej pielęgniarka spotyka się ze stanami podwyższonej temperatury ciała
(stan podgorączkowy, gorączka umiarkowana, wysoka).
Czynności:
·
poinformowanie
pacjenta o przebiegu, metodzie i czasie trwania pomiaru temperatury,
·
uzyskanie
zgody na wykonanie pomiaru,
·
przygotowanie
sprzętu i materiałów potrzebnych do pomiaru temperatury,
·
stosowanie
uniwersalnych środków ostrożności profilaktyki zakażeń (termometr indywidualny
lub elektroniczny),
·
wybór
miejsca pomiaru temperatury,
·
ułożenie
pacjenta w pozycji stosownej do wybranego miejsca pomiaru,
·
dokonanie
pomiaru zgodnie z instrukcją dołączoną do aparatu pomiarowego,
·
odczytanie
wyniku pomiaru i zapisanie w indywidualnej dokumentacji pacjenta,
·
interpretacja
otrzymanego wyniku i udzielanie wskazówek postępowania pacjentowi zależnie od
wyniku pomiaru.
Bilansu wodnego
Pomiar ilościowy wody pobranej i traconej przez
ustrój/organizm w czasie 24 godzin w celu oceny gospodarki wodnej organizmu.
Czynności:
·
poinformowanie
chorego o zabiegu,
·
przygotowanie
zestawu (opisany słój z podziałką „Tulipan”),
·
przygotowanie
karty bilansu płynów,
·
przygotowanie
chorego do współdziałaniu prowadzenia (poinstruowanie o przebiegu badania),
·
zapisanie
przyjętych przez chorego płynów w postaci przyjmowanych płynów, pokarmów
stałych oraz wytworzonych w wyniku procesów metabolicznych przez organizm (300
ml/dobę) z oznaczeniem godziny podania i objętości płynów,
·
zapisanie
wydalonych przez chorego płynów w formie potu, w postaci moczu, z kałem oraz
przez drogi oddechowe, a także objętości płynów pochodzących z drenaży, przesięków
do opatrunków z oznaczeniem godziny,
·
uwzględnienie
stanów zwiększających zapotrzebowanie organizmu na wodę, tj. wysokiej
temperatury otoczenia, dużej wilgotności powietrza, stanów gorączkowych, przyśpieszonej
czynności oddychania, wymiotów, biegunek, podsumowanie po 24 godzinach
objętości przyjętych płynów i wydalonych z organizmu i określenie bilansu (dodatni,
ujemny lub zerowy),
·
uporządkowanie
zestawu po zabiegu,
·
udokumentowanie
wykonania zabiegu.
Ocena należnej
masy ciała
Masę ciała określa się ważąc pacjenta na wadze bez ubrania i
butów (tylko w piżamie), na czczo (najlepiej po oddaniu moczu i stolca). Pomiar
masy ciała i jego ocena jest częścią badania ogólnego pacjenta. Oceny masy
ciała dokonuje się w odniesieniu do wzrostu pacjenta oraz zawsze szacuje się
zmiany masy ciała w ciągu roku (znaczenie zdrowotne mają zmiany w tym czasie o
7–10%).
Czynności:
·
poinformowanie
pacjenta o celu i przebiegu pomiar, uzyskanie zgody pacjenta,
·
przygotowanie
wagi i wzrostomierza (tarowanie wagi),
·
ważenie
pacjenta bez obuwia i ciężkich ubrań wierzchnich,
·
wyznaczanie
wzrostu pacjenta przy pełnym wyproście ciała w odniesieniu do najwyższego
punktu głowy,
·
zapisanie
wyników pomiaru,
·
wyznaczenie
należnej masy ciała na podstawie wyników rzeczywistej masy ciała i wysokości w
oparciu o wzór Broca lub wskaźnik masy ciała –BMI bądź odczytując wartości z
tabel należnej masy ciała – normogramy,
·
interpretowanie
wyników oceny i omówienie ich z pacjentem,
·
dokumentowanie
wyników oceny masy ciała,
·
pomiary prowadzimy
według ustalonych procedur, algorytmów.
4. Samoopieka, samo pielęgnacja
Samoopieka –
podjęcie odpowiedzialności za siebie, czyli troskę o swoje zdrowie. Dotyczy to
dokonywania wyboru i kształtowania przez nas nawyków zdrowotnych, jak: regularne
uprawianie gimnastyki, przestrzeganie zbilansowanej diety, powstrzymywanie się
od palenia papierosów, radzenie sobie ze stresem czy odpowiedzialne stosowanie
leków, zarówno zalecanych
przez lekarza czy pielęgniarkę, jak i nabywanych na własną rękę. Samoopieka
oznacza w praktyce zapobieganie wypadkom, aktywne kontrolowanie swojego
zdrowia, w celu uchwycenia wczesnych objawów choroby i orientowanie się, kiedy
należy szukać profesjonalnej pomocy. Dla tych, którzy są chorzy na choroby przewlekłe,
takie, jak cukrzyca,
nowotwór czy są zakażeni ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV), oznacza
nauczenie się radzenia sobie z objawami i terapią oraz zmniejszania możliwych
komplikacji.
Samoopieka, troska, dbałość o siebie oznacza, że zawsze
możemy w sprawach zdrowia zadawać pytania i uzyskiwać wyczerpujące odpowiedzi,
mamy też możliwość podejmowania najlepszych dla nas decyzji.
(http://www.pum.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0016/6217/PT_19_Samoopieka_powszechnym_priorytetem.pdf)
Pojęcie
„samoopieki” według Dorothy Orem
Podejmowanie w codziennym życiu decyzji oraz działań, które
ludzie inicjują i realizują osobiście w stosunku do samych siebie, aby utrzymać
własne życie i zdrowie oraz zapewnić sobie dobre samopoczucie. W sytuacji,
kiedy zapotrzebowanie na takie działania jest większe niż możliwości, jakimi
dysponuje pacjent, pojawia się problem „deficytu samoopieki”, który jest
podstawowym uzasadnieniem dla zapewnienia pomocy pielęgniarskiej.
W myśl przedstawianej koncepcji staramy się przede wszystkim
odnaleźć i uaktywnić to, co można określić jako siły „samouzdrawiania”
pacjenta.
Pielęgnacja – w medycynie stosowanie zasad medycznych i
humanitarnych przez odpowiednio przeszkolone osoby w celu utrzymania zdrowia i
sprawności chorego, pomocy choremu w powrocie do zdrowia oraz zmniejszenia
dolegliwości bólowych i strachu u chorego.
Pojęcie pielęgnowania
według Orem
Pielęgnowanie jest to asystowanie człowiekowi w
samopielęgnowaniu wówczas, gdy on sam z jakichś przyczyn tego robić nie może.
To troszczenie się o drugiego człowieka i pomaganie mu. To tworzenie takiej relacji międzyludzkiej, aby pacjent osiągnął stan
zdrowia, będący synonimem samodzielności.
Orem mówi o „sztuce pielęgnacji”, w której reaguje się na
ograniczenia zdrowotne pacjenta: robiąc coś dla niego, pomagając mu, aby sam
zrobił coś dla siebie, ucząc go, jak można sobie pomóc.
Samopielęgnacja –
samodzielne wykonywanie czynności pielęgnacyjnych, higienicznych,
samoobsługowych. Pacjent jest w stanie wykonać samodzielnie czynności pielęgnacyjne.
Rodzaje
samo-pielęgnowania według. Orem:
Uniwersalne – podejmowane jest przez wszystkich ludzi i zmierza do
zaspokajania potrzeb znaczących dla zdrowia i życia człowieka. Oznacza
korzystanie z następujących zróżnicowanych czynników i możliwości: powietrze,
woda, pożywienie, wydalanie, aktywność, odpoczynek, dobrowolna samotność,
interakcja socjalna, unikanie niebezpieczeństw, wspomaganie funkcjonowania jako
osoby.
Rozwojowe –
odgrywa istotną rolę w procesach rozwojowych człowieka. Dzieli się na dwie
kategorie:
·
zapewnienie
takich warunków, które wspierają procesy życia i promują procesy rozwoju, tj.
osiągania coraz wyższego poziomu organizacji ludzkich struktur i dojrzałości
(od życia wewnątrzmacicznego, przez wszystkie stadia życia człowieka),
·
zapewnienie
opieki zmierzającej do zapobiegania tym czynnikom, które mogą wpływać ujemnie
na ludzki rozwój albo przezwyciężenie skutków takich ograniczeń, jak:
pozbawienie możliwości edukacji, problemy adaptacji socjalnej, braki w zakresie
kształtowania zdrowej indywidualności, utrata bliskich, utrata pracy,
własności, nagłe przeniesienie do nieznanego środowiska, problemy związane ze
statusem społecznym, złe zdrowie i różne ułomności, trudne warunki życiowe,
choroba terminalna i zbliżająca się śmierć.
W dewiacjach
Wymaga: poszukiwania i zapewniania właściwego asystowania
medycznego w wypadku narażania na działanie czynników szkodliwych.
Uświadomienia sobie i dostosowania się do skutków
wywoływanych przez czynniki patologiczne. Właściwego wykonywania zleceń
medycznych. Uświadomienia sobie i do stosowanie się do różnych skutków
leczenia. Modyfikowania koncepcji siebie.
Uczenia się
takiego życia ze wszystkimi ujemnymi następstwami choroby i leczenia, aby zapewnić sobie dalszy rozwój. W ramach
poszerzenia wiadomości:
Zapoznaj się z publikacją na stronach
internetowych:
5. Tajemnica zawodowa, ochrona danych
osobowych
Tajemnica – dane
lub informacje, których ujawnienie osobom nieuprawnionym jest zakazane ze
względu na normy społeczne lub prawne. Ochrona informacji niejawnych w
Rzeczypospolitej Polskiej – Ustawa z dnia
5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych.
Art. 1 ust 3, stanowi: „Przepisy ustawy o ochronie
informacji niejawnych nie naruszają przepisów innych ustaw o ochronie tajemnicy
zawodowej lub innych tajemnic prawnie chronionych, z zastrzeżeniem art. 5,
regulującego klasyfikację informacji niejawnych”.
Rodzaje informacji niejawnych – art. 5
ustawy o ochronie informacji niejawnych klasyfikuje je na kategorie:
·
ściśle
tajne,
·
tajne,
·
poufne,
·
zastrzeżone.
Tajemnica
zdrowia psychicznego – termin prawniczy wprowadzony Ustawą z dnia z dnia 19 sierpnia 1994 r. o
ochronie zdrowia psychicznego.
Rozdział 6 (art. 50-52) – obowiązek ochrony tajemnicy dotyczy
wszelkich informacji jak również i osób wykonujących czynności wynikające z
ustawy.
Ochrona danych
osobowych pacjenta
Udostępnianie, przechowywanie i przetwarzanie danych
osobowych Świadczeniobiorców, objętych dokumentacją medyczną, musi odbywać się w sposób
zapewniający zachowanie poufności i ochrony danych osobowych zgodnie z
obowiązującymi przepisami. Zgodnie z art. 6 Ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych za dane osobowe uważa
się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do
zidentyfikowania osoby fizycznej.
Szczególne znaczenie ma ochrona danych znajdujących się w
dokumentacji indywidualnej pacjenta – odnoszącej się do poszczególnych
pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych zakładu opieki zdrowotnej. Na
podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia
z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w
zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania dokumentacja ta
zawiera w szczególności:
·
dane
identyfikujące pacjenta: nazwisko i imię (imiona), datę urodzenia, oznaczenie
płci, adres zameldowania, zamieszkania lub pobytu, numer PESEL – jeśli został
nadany,
·
przypadku
noworodka – numer PESEL matki, a w przypadku braku numeru PESEL – serię i numer
dokumentu stwierdzającego tożsamości,
·
istotne
informacje dotyczące stanu zdrowia i choroby oraz procesu diagnostycznego, leczniczego, pielęgnacyjnego uzyskane w toku
badania lub konsultacji,
·
informacje
dotyczące udzielonych pacjentowi świadczeń zdrowotnych.
Dokumentacja musi być prowadzona, w odniesieniu do każdego
pacjenta, w formie pisemnej. Zbiory informacji objętych dokumentacją medyczną
mogą być również sporządzane w postaci elektronicznej pod warunkiem:
·
zachowania
selektywności dostępu do zbioru informacji,
·
zabezpieczenia
zbioru informacji przed dostępem osób nieuprawnionych,
·
zabezpieczenia
zbioru informacji przed zniszczeniem, uszkodzeniem i utratą,
·
rejestrowania
historii zmian i ich autorów.
Udostępnianie
dokumentacji
Lekarz udostępnia dokumentację na wniosek: pacjenta, jego
przedstawiciela ustawowego, osoby upoważnionej przez pacjenta lub uprawnionych
podmiotów w rozumieniu odrębnych przepisów, a w razie jego śmierci – osoby
upoważnionej przez pacjenta do uzyskiwania dokumentacji w przypadku jego zgonu.
Dokumentacja pacjenta udostępniana jest do wglądu lub umożliwia się
sporządzenie z niej wypisów, odpisów lub kopii, na koszt wnioskodawcy.
Udostępnienie dokumentacji medycznej pacjenta następuje w trybie zapewniającym
zachowanie poufności i ochrony danych osobowych, za pokwitowaniem odbioru i z
zastrzeleniem zwrotu po wykorzystaniu, jeżeli udostępnia się oryginał dokumentacji.
W przypadku wydania oryginałów dokumentacji w zakładzie należy pozostawić kopię
lub pełny odpis wydanej dokumentacji (nie dotyczy w sytuacji, gdy zwłoka w
wydaniu dokumentacji mogłaby narazić pacjenta na szkodę). Lekarz jest zobowiązany
wyjaśnić w sposób przystępny i zrozumiały treść wpisów zawartych w dokumentacji.
Odmowa wydania dokumentacji wymaga zachowania formy pisemnej oraz podania
przyczyny.
Udostępnianie dokumentacji prowadzonej w postaci
elektronicznej następuje przez:
·
przekazanie
informatycznego nośnika danych z zapisaną kopią dokumentacji,
·
dokonanie
elektronicznej transmisji dokumentacji,
·
przekazanie
papierowych wydruków – na żądanie uprawnionych podmiotów lub organów.
Dokumentację prowadzoną w postaci elektronicznej udostępnia
się z zachowaniem jej integralności
oraz ochrony danych osobowych.
Dokumentacja udostępniana uprawnionym podmiotom lub organom,
powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za
pomocą kwalifikowanego certyfikatu. Dokumentacja prowadzona w postaci
elektronicznej, a udostępniana uprawnionym podmiotom lub organom w formie
papierowych wydruków,
powinna być opatrzona podpisem odręcznym osoby uprawnionej. Podmiot, któremu
udostępniono dokumentację potwierdza otrzymanie tej dokumentacji podpisem
odręcznym lub podpisem elektroniczny.
Odpowiedzialność
karna
Zgodnie z art. 51 Ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o ochronie
danych osobowych, kto administrując zbiorem danych lub będąc obowiązany do
ochrony danych osobowych udostępnia je lub umożliwia dostęp do nich osobom
nieupoważnionym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2. Jeśli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Ciechaniewicz W., Pielęgniarstwo – ćwiczenia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.
Huber A., Karasek-Kreutzinger B., Jobin-Howald U., Kompendium pielęgniarstwa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 1995.
Kirschnick O., Pielęgniarstwo,
Urban & Partner, Wrocław 1997.
Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu
dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej
przetwarzania (Dz.U. z 2006r. nr 247 poz. 1819 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29
sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. Nr 101 poz.
926 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 5
sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 182,
poz. 1228).
Ustawa z dnia z dnia
19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535).
Sapiński A., Sfigmomanometria,
DHN-PAN, Poznań 1991.
Zahradniczek K., Wprowadzenie
do pielęgniarstwa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.
Literatura dodatkowa
Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Diagnoza pielęgniarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 1999.
Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Podstawy pielęgniarstwa rodzinnego,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995.
Kawczyńska-Butrym Z.,
Rodzinny kontekst zdrowia i choroby, CEM, Warszawa 1995.
Czasopisma
Cybulska I., Pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
„Pielęgniarka i Położna” 1989, nr 5, s. 11–13.
Reeves R. A., Czy ten
pacjent choruje na nadciśnienie? „Medycyna Praktyczna” 1997, nr 7–8, 35–47.
Netografia
