Spis treści:
Wprowadzenie
1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba, problem
2. Hierarchia potrzeb – model Abrahama Maslowa. Piramida potrzeb
3. Potrzeby, problemy osoby chorej i niesamodzielnej
4. Procesy psychiczne, poznawcze i emocjonalno-motywacyjne
5. Diagnozowanie potrzeb i problemów
Bibliografia
Wprowadzenie
Odczuwanie potrzeb motywuje do działania. Jednak nie każda potrzeba motywuje w ten sam sposób. Mając do wyboru zaspokojenie potrzeb podstawowych, fizjologicznych, jak np. jedzenie, oraz wyższego rzędu, np. drogie ubranie, zwykle w pierwszej kolejności zaspokajamy te podstawowe. Mamy trzy główne modele hierarchii potrzeb – model Maslowa, Webbera oraz ERG.
Teoria hierarchii potrzeb A. H. Maslowa
Zaproponował model hierarchii potrzeb złożony z pięciu poziomów. Kluczową tezą było stwierdzenie, że człowiek zaspokaja swoje potrzeby po kolei, zaczynając od tych niższe-go rzędu. Potrzeba bezpieczeństwa towarzyszy wszystkim potrzebom. Pamiętać jednak należy, że Maslow stworzył model psychologiczny, nie motywacyjny. Do tego celu pira-mida została zaadoptowana. Stąd mogą wynikać utrudnienia w jej stosowaniu.
Model R. A. Webbera
R. A. Webber zwrócił uwagę na istnienie potrzeb skierowanych na innych oraz skiero-wanych do wewnątrz. Czynniki takie jak prestiż, uznanie, akceptacja czy przynależność powodują, że człowiek zwraca się do otoczenia i dba o swój wizerunek. Potrzeby: auto-nomii, uznania dla samego siebie oraz osiągnięć powodują, że człowiek kieruje się do wewnątrz. Każdy posiada swój zestaw nastawień. Zestaw ten nie jest stały. W młodości zwykle dominują czynniki zewnętrzne, dojrzewamy w określonych społeczna grupach społecznych, które wywierają na nas wpływ. W późniejszym okresie coraz ważniejsze stają się czynniki kierujące jednostkę do wewnątrz.
Model ERG
Model ERG został opracowany przez C. Alderfer‘a. Wskazał on na istnienie trzech grup potrzeb:
E (existance) – potrzeby egzystencji, które odnoszą się do materialnych warunków życia jednostki, zbliżone do potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa w modelu Maslowa.
R (relations) – potrzeby kontaktu i integracji z innymi (odpowiadają u Maslowa potrze-bom przynależności i szacunku).
G (growth) – potrzeby rozwoju, wzbogacania osobowości człowieka.
Alderfer stwierdził, że człowiek może realizować potrzeby wyższego rzędu bez zaspoko-jenia niższych, jednak w tym przypadku towarzyszyć mu będzie frustracja, która spo-woduje zmianę priorytetów i zaspokojenie w pierwszej kolejności potrzeb niższego rzę-du. Z punktu widzenia motywacji istotne jest, że w modelu ERG dopuszcza się jednocze-sne stosowanie czynników motywacyjnych oddziałujących na kilka poziomów potrzeb (http://www.eduteka.pl/doc/hierarchia-potrzeb-1).
1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba, problem
Tabela 3.1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba i problem
Potrzeba Problem
Potrzeba – w mowie potocznej występuje w podwójnej roli, oznaczając raz sytuację braku, a innym razem przedmiot potrzeby, czyli coś, co jest potrzebne lub kogoś, kto jest potrzebny (Dubisz 2003, s. 447).Potrzeba to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą orga-nizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie jest nie-zbędne do utrzymania jej przy życiu, umożli-wienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, zachowania równowagi psychicz-nej.Potrzeby społeczne to takie potrzeby, któ-rych zaspokojenie wymaga istnienia i działa-nia instytucji społecznych na rzecz zamierzo-nych celów i o dających się przewidzieć z do-statecznym prawdopodobieństwem skutków działania. Mamy tu potrzebę nauki, potrzeby ochrony zdrowia jednostek, dobrze działające instytucje służby zdrowia. Problemem potocznie nazywa się sytuację trudną, z której należy znaleźć drogę wyjścia. Problem – poważna sprawa, która wymaga przemyślenia i zdecydowania się na jakieś jej rozstrzygnięcie. Problem stanowi przedmiot zainteresowania psychologii, która klasyfikuje sytuacje pro-blemowe (czyli takie, w których samo rozwią-zanie problemu, jak i sposoby prowadzące do osiągnięcia wyniku, nie są jasno określone) jako sytuacje: deprywacji, przeciążenia, utrudnienia, konfliktu, zagrożenia. Rozwiązywanie problemów następuje w wy-niku generacji pomysłów, zebrania rozwiązań, ewaluacji pomysłów i wdrożenia wybranego rozwiązania.
Niezaspokojona potrzeba rodzi problem. Działania opiekuna zmierzają więc do zaspoko-jenia potrzeb i rozwiązania problemów podopiecznego.
Typologia potrzeb – koncepcja E. Allardta: „HLB”
Having (posiadanie) Living (uczucie) Being (istnienie)
· środki ekonomiczne,
· mieszkanie,
· zatrudnienie,
· warunki pracy
· zdrowie,
· edukacja.
· kontakty ze społecznością lokalną,
· stosunki rodzinne,
· kontakty towarzyskie,
· stosunki międzyludzkie w pracy.
· możliwości samookreślenia,
· bezpieczeństwo osobiste,
· aktywność polityczna,
· spędzanie czasu własnego,
· zadowolenie z pracy.
Źródło: http://cotojest.info/problem_badawczy_589.html
Definicja potrzeb zdrowotnych mówi, że są to takie odchylenia w stanie zdrowia pa-cjenta lub jego środowiska, kiedy trzeba podjąć niezbędne kroki, aby nie dopuścić do skutków negatywnych dla zdrowia. Potrzeby dzielimy na:
· wyrażone (czyli te, z którymi pacjent zgłasza się samorzutnie),
· niewyrażone (czyli te, które mogą być ujawnione za pomocą badań pogłębionych).
Z kolei potrzeby niewyrażone można podzielić na potrzeby:
· uświadomione (takie, z których istnienia człowiek zdaje sobie sprawę, lecz z różnych przyczyn ich nie zgłasza),
· nieuświadomione (takie, które nie są zgłaszane dlatego, że człowiek nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia).
Potrzeby zdrowotne obrazowane są za pomocą teorii góry lodowej, która mówi, że oko-ło 20% realnych potrzeb społeczeństwa to potrzeby wyrażone, utożsamiane z wierz-chołkiem tej góry, natomiast pozostałe 80% to potrzeby niewyrażone, ukryte przed bez-pośrednim oglądem, tak jak podwodna część góry lodowej.
Pojęcie potrzeb zdrowotnych, odnoszone do uwarunkowań stanu zdrowia, wiązane jest najczęściej z działaniem opieki zdrowotnej, a sformułowania „potrzeby zdrowotnej” używa się w odniesieniu do potrzeb ludzi na opiekę zdrowotną. Jest to wąskie ujęcie potrzeb zdrowotnych, jednak pozwala mówić o potrzebach zdrowotnych, jako o:
· czynniku motywującym do podejmowania określonych zachowań zdrowotnych,
· czynniku uzasadniającym podjęcie działań wobec określonego pacjenta,
· kryterium decydującym o alokacji środków na opiekę zdrowotną,
· kryterium oceny racjonalności i zasadności celów realizowanych przez służbę zdrowia.
(http://bazaprogramow.zdrowiedlapomorzan.pl/public_html/upload/Potrzeby%20zdrowotne.pdf)
Mechanizmem sterującym ludzkimi zachowaniami (według Maslowa) są potrzeby poj-mowane jako brak czegoś, wywołujący jednocześnie dążenie do zaspokojenia tego bra-ku. Potrzeby te tworzą układ hierarchiczny, który Maslow obrazuje w postaci piramidy.
Piramida potrzeb według Maslowa
Potrzeby fizjologiczne – to podstawowe potrzeby przetrwania (zaspokojenia głodu, wody, tlenu, snu czy biologicznego funkcjonowania człowieka).
Potrzeby bezpieczeństwa – to potrzeby środowiska psychicznego i emocjonalnego. Obejmują one między innymi takie elementy: zapewnienie sobie bezpieczeństwa czy życia wolnego od trosk materialnych, potrzeba stabilności, ochrony, porządku, sprawie-dliwości czy wyeliminowania zagrożeń, potrzeba zdrowia. Zaspokojenie potrzeb bezpie-czeństwa pozwala na rozwinięcie potrzeby miłości i przynależności, których deprywacja wywołuje chęć odnajdywania ludzi i sytuacji zaspokajających tę potrzebę lub koniecz-ność zmodyfikowania otoczenia pod kątem oczekiwanego zaspokojenia.
Potrzeby afiliacji – to potrzeby odnoszące się do relacji człowieka z otoczeniem. Doty-czą nawiązywania bliskich kontaktów z ludźmi, rodziną. Obejmują m.in. potrzebę miło-ści, przyjaźni, przywiązania, akceptacji. Potrzeby te w większości zaspokajane są przez rodzinę i najbliższych znajomych.
Potrzeby szacunku i uznania – to potrzeby zyskania uznania we własnych oczach i oczach innych ludzi. Potrzeba szacunku może być deprymowana przez niską ocenę na-szego zachowania wystawioną przez innych, zajmowanie mało satysfakcjonującej pozy-cji społecznej, niedostatek sił, prestiżu i sukcesu.
Potrzeby samorealizacji – to potrzeby wynikające z dążenia jednostki do zajmowania się tym, do czego czuje powołanie – do zaspokajania własnych ambicji. Zaspokajać naj-wyższą potrzebę samorealizacji to znaczy zaspokajać potrzebę nabywania wiedzy, zro-zumienia świata, poszukiwania doznań estetycznych.
To potrzeby związane z pełnym wykorzystaniem własnego potencjału i osiąganiem ce-lów, które przynoszą satysfakcję, zaspokajane są w głównej mierze przez działania in-dywidualne.
Z biegiem czasu Maslow rozszerzył swoją teorię o podział na potrzeby dwóch typów:
– potrzeby typu D (deficiency) – potrzeby niższego rzędu,
– potrzeby typu B (being) – potrzeby wyższego rzędu, tzw. „metapotrzeby”.
Jak podaje Jerzy Kulczycki: „pierwsze służą uzupełnianiu naturalnych braków powstają-cych w wyniku działalności człowieka, drugie zaś jego rozwojowi i doskonaleniu”.
Zaspokojenie potrzeb D prowadzi do redukcji napięcia motywacyjnego, niezaspokojenie – do schorzeń.
Zaspokojenie potrzeb B, zwanych też przez Masłowa „metapotrzebami”, wzbogaca oso-bowość, ale bywa źródłem wzrostu napięcia. Niezaspokojenie potrzeb B prowadzi na-tomiast do „metachorób” (depresja, nerwice egzystencjalne) bądź do „metapatologii” (apatia, alienacja, cynizm).
2. Hierarchia potrzeb – model Abrahama Maslowa. Piramida potrzeb
Hierarchia potrzeb (ang. needs hierarchy) – w psychologii – sekwencja potrzeb od naj-bardziej podstawowych (wynikających z funkcji życiowych), do potrzeb wyższego po-ziomu, które aktywizują się dopiero po zaspokojeniu niższych.
Potrzeby:
· Samorealizacji – posiadania celów, spełniania swojego potencjału, estetyczne, po-znawcze, potrzeby samorealizacji – wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości. Samorealizacja, samourzeczywistnianie, samoaktualizacja – w psychologii to stałe dążenie do realizacji swojego potencjału, rozwijania talentów i możliwości, proces stawania się "tym, kim się chce być" (a nie tym, kim się jest), dą-żeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swojego prze-znaczenia lub powołania.
· Estetyczne –potrzeba harmonii i piękna. Estetyka (gr. aisthetikos – dosł. 'dotyczący poznania zmysłowego', ale też 'wrażliwy') – dziedzina filozofii, zajmująca się pięknem i innymi wartościami estetycznymi. W polskiej literaturze filozoficznej przedmiot es-tetyki w sposób najbardziej precyzyjny został określony przez Marię Gołaszewską w jej książce pt. Zarys estetyki, gdzie opisano estetykę jako naukę zajmującą się tzw. sy-tuacją estetyczną. W ramy sytuacji estetycznej wchodzą artysta (twórca), proces twór-czy, dzieło sztuki, odbiorca, proces percepcji sztuki oraz wartości estetyczne. Zada-niem estetyki filozoficznej jest opisać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami sytuacji estetycznej.
· Poznawcze – potrzeby wiedzy, rozumienia, nowości. Procesy poznawcze – procesy tworzące i modyfikujące struktury poznawcze (reprezentacje umysłowe) w systemie poznawczym (w umyśle), będące przedmiotem badań kognitywistyki i psychologii poznawczej. Można stwierdzić, że procesy poznawcze służą do tworzenia i modyfi-kowania wiedzy o otoczeniu kształtującej zachowanie (służą poznawaniu otoczenia). Można również stwierdzić, że są to procesy przetwarzania informacji, jakie zachodzą w układzie nerwowym i polegają na odbieraniu informacji z otoczenia, ich przecho-wywaniu i przekształcaniu oraz wyprowadzaniu ich ponownie do otoczenia w postaci reakcji – zachowania.
· Szacunku i uznania – zaufanie do siebie, poczucie własnej, wartości, kompetencja, poważanie, potrzeby uznania i prestiżu we własnych oczach i w oczach innych ludzi, pragnienie potęgi, wyczynu i wolności, potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi.
· Przynależności – potrzeby więzi, afiliacji, miłości, bycia kochanym. Występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji i obcości, tendencji do nawią-zywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy.
· Bezpieczeństwa – zależność, opieka i oparcie, protekcja, wygoda, spokój, wolność od strachu pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają się, gdy do-tychczasowe nawyki okazują się mało przydatne. Bezpieczeństwo – stan bądź proces, gwarantujący istnienie podmiotu oraz możliwość jego rozwoju. Bezpieczeństwo to stan, który daje poczucie pewności istnienia i gwarancje jego zachowania oraz szanse na doskonalenie. Jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Odznacza się bra-kiem ryzyka utraty czegoś dla podmiotu szczególnie cennego – życia, zdrowia, pracy, szacunku, uczuć, dóbr materialnych i dóbr niematerialnych. Bezpieczeństwo jest na-czelną potrzebą człowieka i grup społecznych, jest także podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych. Jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia.
· Fizjologiczne – jedzenie, woda, tlen, potrzeby seksualne, brak napięcia, sen. Potrzeby fizjologiczne dominują nad innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.
Zmodyfikowana piramida potrzeb – drabina potrzeb – przedstawiono w niej bardziej szczegółowy opis hierarchii potrzeb:
· samorealizacja (jak odbierasz siebie i jak jesteś odbierany),
· potrzeby egoistyczne (jak inni zwracają na ciebie uwagę i co sam robisz),
· potrzeby społeczne (przyjaciele i kontakty międzyludzkie),
· bezpieczeństwo (np. gwarancja zatrudnienia),
· potrzeby fizjologiczne (pożywienie, schronienie itp.)
3. Potrzeby, problemy osoby chorej i niesamodzielnej
Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych rozpatrywane w kategorii choro-by zależą od rodzaju choroby (ostra – przewlekła, uleczalna – nieuleczalna, pacjent pogodzony – niepogodzony z chorobą). Choroba, niepełnosprawność utrudniają zaspokajanie potrzeb. Niezaspokojone potrzeby rodzą problemy. Problemy dotyczą stanu zdrowia chorego, jego możliwości, pomocy ze strony rodziny, zapewnionej opieki instytucjonalnej.
Tabela 3.3. Wybrane przykłady potrzeb, problemów osób chorych, niepełnosprawnych
Potrzeba Czynniki zaburzające Problem
Oddychania Choroby układu oddechowe-go, krążenia, krwi, zatrzyma-nie krążenia i oddechu.Objawy – niedotlenienie, bez-dech, sinica, duszność. -utrudnione oddychanie,- utrudnione poruszanie się,- zmieniające się relacje inter-personalne,- utrudniony kontakt z rodzi-ną, znajomymi,- utrudnione wyjście po zaku-py do kina,- utrudnione możliwości, sa-morealizacji, zaburzone rela-cje zawodowe,
Odżywiania (wody) – wydala-nia Choroby układu pokarmowe-go – owrzodzenia, zaburzenia przemiany materii, cukrzyca, uczulenia pokarmowe, buli-mia, anoreksja, guzy, zwęże-nia przełyku, biegunki, zapar-cia, nietrzymanie moczu. – niemożność przyjmowania pokarmów,– konieczność stosowania diety,– konieczność wykonania zabiegu operacyjnego,- nieprzyjemny zapach,- konieczność używania pam-persów,– powstające odleżyny,– zaburzone relacje społecz-ne,– odrzucenie –utrudniona samorealizacja i akceptacja siebie,
Snu i odpoczynku Choroby psychiczne, stres, sytuacje trudne, choroby no-wotworowe. – niewyspanie się, rozdraż-nienie, drażliwość,– trudności w koncentracji,– utrudniona praca, nauka, kontakty interpersonalne,
Ruchu Choroby układu kostnego, kalectwo, choroby układu oddechowego, krążenia, na-czyniowe, urazy i złamania, porażenia, niedowłady. – ograniczona lub całkowicie zniesiona możliwość poru-szania się,– utrudniona samorealizacja,– wycofanie społeczne, zawo-dowe,–brak akceptacji stanu zabu-rzenia,
Bezpieczeństwa Wszystkie choroby, utrata bliskich, przyjaciół, pracy, nauki, odrzucenie społeczne. – brak stabilności finansowej,– utrata wiary w siebie,– wyobcowanie,– ucieczka w chorobę, depre-sja, alkoholizm,
Samorealizacji Kalectwo, oszpecenie, luki pamięciowe, wylewy, choroby nowotworowe. – niemożność realizacji ma-rzeń,– niemożność wykonywania pracy,
Samoakceptacji Urazy, oszpecenia, luki pa-mięciowe. – brak samoakceptacji, choro-by,- ucieczka od świata i ludzi.
Uznania i szacunku Choroby psychiczne, depre-sja. – brak lub obniżenie swojej wartości,
Więzi rodzinnych społecznych Choroby nowotworowe, przewlekłe. – rozwód, odrzucenie, utrata przyjaciół,– utrata pracy,
Uczuć – przyjaźni, miłości Choroby nowotworowe, przewlekłe, psychiczne, nie-wyleczalne. – utrata partnera,– odrzucenie społeczne,– wycofanie się.
4. Procesy psychiczne, poznawcze i emocjonalno-motywacyjne
Procesy psychiczne – to ogół stanów świadomych i nieświadomych, które mają wpływ na powstanie myśli, przekonań, marzeń, pragnień, motywów świadomych i nieświado-mych i wywierają wpływ na zachowanie się człowieka.
Procesy psychiczne dzielimy na:
· poznawcze, np. wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, uwaga, pamięć,
· emocjonalno-pobudzeniowe,
· wykonawcze.
Wyróżnić można następujące rodzaje zjawisk psychicznych:
· Psychiczne procesy poznawcze: wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, uwaga, pamięć, myślenie – umożliwiają one poznawanie otaczającej rzeczywistości, czyli odbiór informacji, przechowywanie informacji w świadomości, odtwarzanie w sytuacji, kiedy nam są potrzebne oraz wytwarzanie nowych informacji. Pozna-jemy otaczające zjawiska, przedmioty, sytuacje w różnych poziomach:
Za pomocą zmysłów (wzrok, słuch, itp.) odzwierciedlamy zewnętrzne cechy przedmiotów i zjawisk. Wiedza ta umożliwia elementarną orientację w otaczają-cej nas sytuacji, środowisko nie wystarcza jednak ażebyśmy mogli ją zmienić i dostosować do własnych potrzeb.
Za pomocą intelektu (umysłu) rozumiemy zależność, związki, relacje, jakie wy-stępują w danej sytuacji i w oparciu o tą wiedzę możemy przekształcać zastaną sytuację, dostosować do własnych potrzeb.
· Procesy emocjonalno-motywacyjne (w skład tej grupy wchodzą emocje (gniew, za-zdrość, zadowolenie), uczucia (przyjaźń, miłość), motywacje, decyzje. Procesy emo-cjonalno-motywacyjne dzielimy na:
Procesy emocjonalne – są to procesy psychiczne, które czynnościom człowieka nadają „barwę” i wyrażają jego osobisty stosunek do przedmiotów, zjawisk, in-nych ludzi i własnej osoby. Procesy te są ściśle związane z funkcjonowaniem układu limbicznego, jako układu integrującego czynności struktur korowych (zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością autono-micznego układu nerwowego.
Procesy motywacyjne – motywacja do działania wiąże się z zaspokajaniem po-trzeb biologicznych, psychologicznych i społecznych w sposób hierarchiczny (po-trzeby wyższego rzędu zaspokajane są po potrzebach niższego rzędu). Potrzeby biologiczne określa się mianem popędów. Najważniejsze z nich to potrzeba po-karmu, napoju, snu, popęd samozachowawczy, popęd płciowy. Potrzeby psycho-logiczne obejmują potrzeby poznawcze, potrzeby emocjonalne, potrzebę znacze-nia, potrzebę sensu życia. Potrzeby społeczne, będące w dużej mierze wynikiem społecznego uczenia się, obejmują m.in. : poczucie obowiązku, solidarności, pa-triotyzmu itp. U człowieka w niektórych sytuacjach hierarchia potrzeb może się zmienić, np. potrzeby społeczne mogą zdominować potrzeby biologiczne.
Zdaniem Janusza Reykowskiego stan motywacyjny u człowieka powstaje z dwóch po-wodów :
· w związku z koniecznością zaspokajania podstawowych potrzeb,
· w związku z koniecznością realizacji zadań, które jednostka sama sobie stawia bądź te zachowania są jej narzucone z zewnątrz.
Wyróżnić można 2 rodzaje czynników motywacyjnych zachowania:
· zewnętrzne czynniki motywacyjne, rozumiane jako wpływ innych ludzi na zachowa-nie jednostki, np. wybór szkoły, wybór partnera życiowego,
· wewnętrzne czynniki motywacyjne: są to nasze potrzeby, aspiracje, dążenia, cele ży-ciowe.
5. Diagnozowanie potrzeb i problemów
Diagnoza – pojęcie pochodzi od greckiego słowa diagnosis, oznaczającego rozpoznanie. Diagnoza w pojęciu ogólnym oznacza „Rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy na podstawie jego cech (objawów), w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości panujących w da-nej dziedzinie” (S. Ziemski).
Diagnoza potrzeb stanowi nieodzowny element procesu pielęgnowania. Jest podstawą do ustalenia planu pielęgnowania i jego realizacji. Diagnoza odnosi się do trzech poziomów funkcjonowania człowieka.
· Samodzielny – samodzielnie potrafi zaspokoić potrzeby, rozwiązać problemy.
· Przy pomocy – wymaga pomocy przy zaspakajaniu potrzeb, rozwiązywaniu proble-mów, np. robienie zakupów, załatwienie spraw urzędowych, toaleta poranna, sprząt-nięcie mieszkania itp. Należy określić, jakiej pomocy potrzebuje/oczekuje podopiecz-ny i w jakim zakresie.
· Niesamodzielny – jest całkowicie uzależniony od pomocy, opieki osób trzecich w tym opiekuna medycznego.
W diagnozowaniu pacjenta uwzględniamy zgłaszane przez niego dolegliwości (np. tem-peratura, tętno, RR, ból, ruch, urojenia, niemożność wykonania czegoś – zakupy, pranie, toaleta), funkcjonowanie społeczne, sytuację socjalną klienta i jego rodziny, udzielone świadczenia socjalne.
Analizę przeprowadzonej diagnozy dokumentujemy w dokumentacji funkcjonującej w placówce. Wzory dokumentów znajdziecie w książce Szwałkiewicz o tytule Opiekun me-dyczny w praktyce na stronach 403–414.
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Szwałkiewicz E., Opiekun medyczny w praktyce, PZWL, Warszawa 2013.
Literatura uzupełniająca
Dubisz S., Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
Wilczek-Rużyczka E., Podstawy pielęgniarstwa psychiatrycznego, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007.
Netografia
http://bazaprogramow.zdrowiedlapomorzan.pl/public_html/upload/Potrzeby%20zdrowotne.pdf
http://cotojest.info/problem_badawczy_589.html
http://www.eduteka.pl/doc/hierarchia-potrzeb-1
http://opiekawdomu.info/2011/08/niepubliczny-zaklad-opieki-zdrowotnej-hospicjum-domowe-w-wolsztynie-spolka-z-ograniczona-odpowiedzialnoscia/
http://www.publio.pl/files/samples/75/5f/12/49385/Wybrane_problemy_osob_starszych_demo.pdf
http://www.poloznictwo.cba.pl/download/Irok/wp/wprowadzenie_do_pielegniarstwa.pdf
Wprowadzenie
1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba, problem
2. Hierarchia potrzeb – model Abrahama Maslowa. Piramida potrzeb
3. Potrzeby, problemy osoby chorej i niesamodzielnej
4. Procesy psychiczne, poznawcze i emocjonalno-motywacyjne
5. Diagnozowanie potrzeb i problemów
Bibliografia
Wprowadzenie
Odczuwanie potrzeb motywuje do działania. Jednak nie każda potrzeba motywuje w ten sam sposób. Mając do wyboru zaspokojenie potrzeb podstawowych, fizjologicznych, jak np. jedzenie, oraz wyższego rzędu, np. drogie ubranie, zwykle w pierwszej kolejności zaspokajamy te podstawowe. Mamy trzy główne modele hierarchii potrzeb – model Maslowa, Webbera oraz ERG.
Teoria hierarchii potrzeb A. H. Maslowa
Zaproponował model hierarchii potrzeb złożony z pięciu poziomów. Kluczową tezą było stwierdzenie, że człowiek zaspokaja swoje potrzeby po kolei, zaczynając od tych niższe-go rzędu. Potrzeba bezpieczeństwa towarzyszy wszystkim potrzebom. Pamiętać jednak należy, że Maslow stworzył model psychologiczny, nie motywacyjny. Do tego celu pira-mida została zaadoptowana. Stąd mogą wynikać utrudnienia w jej stosowaniu.
Model R. A. Webbera
R. A. Webber zwrócił uwagę na istnienie potrzeb skierowanych na innych oraz skiero-wanych do wewnątrz. Czynniki takie jak prestiż, uznanie, akceptacja czy przynależność powodują, że człowiek zwraca się do otoczenia i dba o swój wizerunek. Potrzeby: auto-nomii, uznania dla samego siebie oraz osiągnięć powodują, że człowiek kieruje się do wewnątrz. Każdy posiada swój zestaw nastawień. Zestaw ten nie jest stały. W młodości zwykle dominują czynniki zewnętrzne, dojrzewamy w określonych społeczna grupach społecznych, które wywierają na nas wpływ. W późniejszym okresie coraz ważniejsze stają się czynniki kierujące jednostkę do wewnątrz.
Model ERG
Model ERG został opracowany przez C. Alderfer‘a. Wskazał on na istnienie trzech grup potrzeb:
E (existance) – potrzeby egzystencji, które odnoszą się do materialnych warunków życia jednostki, zbliżone do potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa w modelu Maslowa.
R (relations) – potrzeby kontaktu i integracji z innymi (odpowiadają u Maslowa potrze-bom przynależności i szacunku).
G (growth) – potrzeby rozwoju, wzbogacania osobowości człowieka.
Alderfer stwierdził, że człowiek może realizować potrzeby wyższego rzędu bez zaspoko-jenia niższych, jednak w tym przypadku towarzyszyć mu będzie frustracja, która spo-woduje zmianę priorytetów i zaspokojenie w pierwszej kolejności potrzeb niższego rzę-du. Z punktu widzenia motywacji istotne jest, że w modelu ERG dopuszcza się jednocze-sne stosowanie czynników motywacyjnych oddziałujących na kilka poziomów potrzeb (http://www.eduteka.pl/doc/hierarchia-potrzeb-1).
1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba, problem
Tabela 3.1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba i problem
Potrzeba Problem
Potrzeba – w mowie potocznej występuje w podwójnej roli, oznaczając raz sytuację braku, a innym razem przedmiot potrzeby, czyli coś, co jest potrzebne lub kogoś, kto jest potrzebny (Dubisz 2003, s. 447).Potrzeba to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą orga-nizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie jest nie-zbędne do utrzymania jej przy życiu, umożli-wienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, zachowania równowagi psychicz-nej.Potrzeby społeczne to takie potrzeby, któ-rych zaspokojenie wymaga istnienia i działa-nia instytucji społecznych na rzecz zamierzo-nych celów i o dających się przewidzieć z do-statecznym prawdopodobieństwem skutków działania. Mamy tu potrzebę nauki, potrzeby ochrony zdrowia jednostek, dobrze działające instytucje służby zdrowia. Problemem potocznie nazywa się sytuację trudną, z której należy znaleźć drogę wyjścia. Problem – poważna sprawa, która wymaga przemyślenia i zdecydowania się na jakieś jej rozstrzygnięcie. Problem stanowi przedmiot zainteresowania psychologii, która klasyfikuje sytuacje pro-blemowe (czyli takie, w których samo rozwią-zanie problemu, jak i sposoby prowadzące do osiągnięcia wyniku, nie są jasno określone) jako sytuacje: deprywacji, przeciążenia, utrudnienia, konfliktu, zagrożenia. Rozwiązywanie problemów następuje w wy-niku generacji pomysłów, zebrania rozwiązań, ewaluacji pomysłów i wdrożenia wybranego rozwiązania.
Niezaspokojona potrzeba rodzi problem. Działania opiekuna zmierzają więc do zaspoko-jenia potrzeb i rozwiązania problemów podopiecznego.
Typologia potrzeb – koncepcja E. Allardta: „HLB”
Having (posiadanie) Living (uczucie) Being (istnienie)
· środki ekonomiczne,
· mieszkanie,
· zatrudnienie,
· warunki pracy
· zdrowie,
· edukacja.
· kontakty ze społecznością lokalną,
· stosunki rodzinne,
· kontakty towarzyskie,
· stosunki międzyludzkie w pracy.
· możliwości samookreślenia,
· bezpieczeństwo osobiste,
· aktywność polityczna,
· spędzanie czasu własnego,
· zadowolenie z pracy.
Źródło: http://cotojest.info/problem_badawczy_589.html
Definicja potrzeb zdrowotnych mówi, że są to takie odchylenia w stanie zdrowia pa-cjenta lub jego środowiska, kiedy trzeba podjąć niezbędne kroki, aby nie dopuścić do skutków negatywnych dla zdrowia. Potrzeby dzielimy na:
· wyrażone (czyli te, z którymi pacjent zgłasza się samorzutnie),
· niewyrażone (czyli te, które mogą być ujawnione za pomocą badań pogłębionych).
Z kolei potrzeby niewyrażone można podzielić na potrzeby:
· uświadomione (takie, z których istnienia człowiek zdaje sobie sprawę, lecz z różnych przyczyn ich nie zgłasza),
· nieuświadomione (takie, które nie są zgłaszane dlatego, że człowiek nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia).
Potrzeby zdrowotne obrazowane są za pomocą teorii góry lodowej, która mówi, że oko-ło 20% realnych potrzeb społeczeństwa to potrzeby wyrażone, utożsamiane z wierz-chołkiem tej góry, natomiast pozostałe 80% to potrzeby niewyrażone, ukryte przed bez-pośrednim oglądem, tak jak podwodna część góry lodowej.
Pojęcie potrzeb zdrowotnych, odnoszone do uwarunkowań stanu zdrowia, wiązane jest najczęściej z działaniem opieki zdrowotnej, a sformułowania „potrzeby zdrowotnej” używa się w odniesieniu do potrzeb ludzi na opiekę zdrowotną. Jest to wąskie ujęcie potrzeb zdrowotnych, jednak pozwala mówić o potrzebach zdrowotnych, jako o:
· czynniku motywującym do podejmowania określonych zachowań zdrowotnych,
· czynniku uzasadniającym podjęcie działań wobec określonego pacjenta,
· kryterium decydującym o alokacji środków na opiekę zdrowotną,
· kryterium oceny racjonalności i zasadności celów realizowanych przez służbę zdrowia.
(http://bazaprogramow.zdrowiedlapomorzan.pl/public_html/upload/Potrzeby%20zdrowotne.pdf)
Mechanizmem sterującym ludzkimi zachowaniami (według Maslowa) są potrzeby poj-mowane jako brak czegoś, wywołujący jednocześnie dążenie do zaspokojenia tego bra-ku. Potrzeby te tworzą układ hierarchiczny, który Maslow obrazuje w postaci piramidy.
Piramida potrzeb według Maslowa
Potrzeby fizjologiczne – to podstawowe potrzeby przetrwania (zaspokojenia głodu, wody, tlenu, snu czy biologicznego funkcjonowania człowieka).
Potrzeby bezpieczeństwa – to potrzeby środowiska psychicznego i emocjonalnego. Obejmują one między innymi takie elementy: zapewnienie sobie bezpieczeństwa czy życia wolnego od trosk materialnych, potrzeba stabilności, ochrony, porządku, sprawie-dliwości czy wyeliminowania zagrożeń, potrzeba zdrowia. Zaspokojenie potrzeb bezpie-czeństwa pozwala na rozwinięcie potrzeby miłości i przynależności, których deprywacja wywołuje chęć odnajdywania ludzi i sytuacji zaspokajających tę potrzebę lub koniecz-ność zmodyfikowania otoczenia pod kątem oczekiwanego zaspokojenia.
Potrzeby afiliacji – to potrzeby odnoszące się do relacji człowieka z otoczeniem. Doty-czą nawiązywania bliskich kontaktów z ludźmi, rodziną. Obejmują m.in. potrzebę miło-ści, przyjaźni, przywiązania, akceptacji. Potrzeby te w większości zaspokajane są przez rodzinę i najbliższych znajomych.
Potrzeby szacunku i uznania – to potrzeby zyskania uznania we własnych oczach i oczach innych ludzi. Potrzeba szacunku może być deprymowana przez niską ocenę na-szego zachowania wystawioną przez innych, zajmowanie mało satysfakcjonującej pozy-cji społecznej, niedostatek sił, prestiżu i sukcesu.
Potrzeby samorealizacji – to potrzeby wynikające z dążenia jednostki do zajmowania się tym, do czego czuje powołanie – do zaspokajania własnych ambicji. Zaspokajać naj-wyższą potrzebę samorealizacji to znaczy zaspokajać potrzebę nabywania wiedzy, zro-zumienia świata, poszukiwania doznań estetycznych.
To potrzeby związane z pełnym wykorzystaniem własnego potencjału i osiąganiem ce-lów, które przynoszą satysfakcję, zaspokajane są w głównej mierze przez działania in-dywidualne.
Z biegiem czasu Maslow rozszerzył swoją teorię o podział na potrzeby dwóch typów:
– potrzeby typu D (deficiency) – potrzeby niższego rzędu,
– potrzeby typu B (being) – potrzeby wyższego rzędu, tzw. „metapotrzeby”.
Jak podaje Jerzy Kulczycki: „pierwsze służą uzupełnianiu naturalnych braków powstają-cych w wyniku działalności człowieka, drugie zaś jego rozwojowi i doskonaleniu”.
Zaspokojenie potrzeb D prowadzi do redukcji napięcia motywacyjnego, niezaspokojenie – do schorzeń.
Zaspokojenie potrzeb B, zwanych też przez Masłowa „metapotrzebami”, wzbogaca oso-bowość, ale bywa źródłem wzrostu napięcia. Niezaspokojenie potrzeb B prowadzi na-tomiast do „metachorób” (depresja, nerwice egzystencjalne) bądź do „metapatologii” (apatia, alienacja, cynizm).
2. Hierarchia potrzeb – model Abrahama Maslowa. Piramida potrzeb
Hierarchia potrzeb (ang. needs hierarchy) – w psychologii – sekwencja potrzeb od naj-bardziej podstawowych (wynikających z funkcji życiowych), do potrzeb wyższego po-ziomu, które aktywizują się dopiero po zaspokojeniu niższych.
Potrzeby:
· Samorealizacji – posiadania celów, spełniania swojego potencjału, estetyczne, po-znawcze, potrzeby samorealizacji – wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości. Samorealizacja, samourzeczywistnianie, samoaktualizacja – w psychologii to stałe dążenie do realizacji swojego potencjału, rozwijania talentów i możliwości, proces stawania się "tym, kim się chce być" (a nie tym, kim się jest), dą-żeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swojego prze-znaczenia lub powołania.
· Estetyczne –potrzeba harmonii i piękna. Estetyka (gr. aisthetikos – dosł. 'dotyczący poznania zmysłowego', ale też 'wrażliwy') – dziedzina filozofii, zajmująca się pięknem i innymi wartościami estetycznymi. W polskiej literaturze filozoficznej przedmiot es-tetyki w sposób najbardziej precyzyjny został określony przez Marię Gołaszewską w jej książce pt. Zarys estetyki, gdzie opisano estetykę jako naukę zajmującą się tzw. sy-tuacją estetyczną. W ramy sytuacji estetycznej wchodzą artysta (twórca), proces twór-czy, dzieło sztuki, odbiorca, proces percepcji sztuki oraz wartości estetyczne. Zada-niem estetyki filozoficznej jest opisać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami sytuacji estetycznej.
· Poznawcze – potrzeby wiedzy, rozumienia, nowości. Procesy poznawcze – procesy tworzące i modyfikujące struktury poznawcze (reprezentacje umysłowe) w systemie poznawczym (w umyśle), będące przedmiotem badań kognitywistyki i psychologii poznawczej. Można stwierdzić, że procesy poznawcze służą do tworzenia i modyfi-kowania wiedzy o otoczeniu kształtującej zachowanie (służą poznawaniu otoczenia). Można również stwierdzić, że są to procesy przetwarzania informacji, jakie zachodzą w układzie nerwowym i polegają na odbieraniu informacji z otoczenia, ich przecho-wywaniu i przekształcaniu oraz wyprowadzaniu ich ponownie do otoczenia w postaci reakcji – zachowania.
· Szacunku i uznania – zaufanie do siebie, poczucie własnej, wartości, kompetencja, poważanie, potrzeby uznania i prestiżu we własnych oczach i w oczach innych ludzi, pragnienie potęgi, wyczynu i wolności, potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi.
· Przynależności – potrzeby więzi, afiliacji, miłości, bycia kochanym. Występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji i obcości, tendencji do nawią-zywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy.
· Bezpieczeństwa – zależność, opieka i oparcie, protekcja, wygoda, spokój, wolność od strachu pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają się, gdy do-tychczasowe nawyki okazują się mało przydatne. Bezpieczeństwo – stan bądź proces, gwarantujący istnienie podmiotu oraz możliwość jego rozwoju. Bezpieczeństwo to stan, który daje poczucie pewności istnienia i gwarancje jego zachowania oraz szanse na doskonalenie. Jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Odznacza się bra-kiem ryzyka utraty czegoś dla podmiotu szczególnie cennego – życia, zdrowia, pracy, szacunku, uczuć, dóbr materialnych i dóbr niematerialnych. Bezpieczeństwo jest na-czelną potrzebą człowieka i grup społecznych, jest także podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych. Jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia.
· Fizjologiczne – jedzenie, woda, tlen, potrzeby seksualne, brak napięcia, sen. Potrzeby fizjologiczne dominują nad innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.
Zmodyfikowana piramida potrzeb – drabina potrzeb – przedstawiono w niej bardziej szczegółowy opis hierarchii potrzeb:
· samorealizacja (jak odbierasz siebie i jak jesteś odbierany),
· potrzeby egoistyczne (jak inni zwracają na ciebie uwagę i co sam robisz),
· potrzeby społeczne (przyjaciele i kontakty międzyludzkie),
· bezpieczeństwo (np. gwarancja zatrudnienia),
· potrzeby fizjologiczne (pożywienie, schronienie itp.)
3. Potrzeby, problemy osoby chorej i niesamodzielnej
Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych rozpatrywane w kategorii choro-by zależą od rodzaju choroby (ostra – przewlekła, uleczalna – nieuleczalna, pacjent pogodzony – niepogodzony z chorobą). Choroba, niepełnosprawność utrudniają zaspokajanie potrzeb. Niezaspokojone potrzeby rodzą problemy. Problemy dotyczą stanu zdrowia chorego, jego możliwości, pomocy ze strony rodziny, zapewnionej opieki instytucjonalnej.
Tabela 3.3. Wybrane przykłady potrzeb, problemów osób chorych, niepełnosprawnych
Potrzeba Czynniki zaburzające Problem
Oddychania Choroby układu oddechowe-go, krążenia, krwi, zatrzyma-nie krążenia i oddechu.Objawy – niedotlenienie, bez-dech, sinica, duszność. -utrudnione oddychanie,- utrudnione poruszanie się,- zmieniające się relacje inter-personalne,- utrudniony kontakt z rodzi-ną, znajomymi,- utrudnione wyjście po zaku-py do kina,- utrudnione możliwości, sa-morealizacji, zaburzone rela-cje zawodowe,
Odżywiania (wody) – wydala-nia Choroby układu pokarmowe-go – owrzodzenia, zaburzenia przemiany materii, cukrzyca, uczulenia pokarmowe, buli-mia, anoreksja, guzy, zwęże-nia przełyku, biegunki, zapar-cia, nietrzymanie moczu. – niemożność przyjmowania pokarmów,– konieczność stosowania diety,– konieczność wykonania zabiegu operacyjnego,- nieprzyjemny zapach,- konieczność używania pam-persów,– powstające odleżyny,– zaburzone relacje społecz-ne,– odrzucenie –utrudniona samorealizacja i akceptacja siebie,
Snu i odpoczynku Choroby psychiczne, stres, sytuacje trudne, choroby no-wotworowe. – niewyspanie się, rozdraż-nienie, drażliwość,– trudności w koncentracji,– utrudniona praca, nauka, kontakty interpersonalne,
Ruchu Choroby układu kostnego, kalectwo, choroby układu oddechowego, krążenia, na-czyniowe, urazy i złamania, porażenia, niedowłady. – ograniczona lub całkowicie zniesiona możliwość poru-szania się,– utrudniona samorealizacja,– wycofanie społeczne, zawo-dowe,–brak akceptacji stanu zabu-rzenia,
Bezpieczeństwa Wszystkie choroby, utrata bliskich, przyjaciół, pracy, nauki, odrzucenie społeczne. – brak stabilności finansowej,– utrata wiary w siebie,– wyobcowanie,– ucieczka w chorobę, depre-sja, alkoholizm,
Samorealizacji Kalectwo, oszpecenie, luki pamięciowe, wylewy, choroby nowotworowe. – niemożność realizacji ma-rzeń,– niemożność wykonywania pracy,
Samoakceptacji Urazy, oszpecenia, luki pa-mięciowe. – brak samoakceptacji, choro-by,- ucieczka od świata i ludzi.
Uznania i szacunku Choroby psychiczne, depre-sja. – brak lub obniżenie swojej wartości,
Więzi rodzinnych społecznych Choroby nowotworowe, przewlekłe. – rozwód, odrzucenie, utrata przyjaciół,– utrata pracy,
Uczuć – przyjaźni, miłości Choroby nowotworowe, przewlekłe, psychiczne, nie-wyleczalne. – utrata partnera,– odrzucenie społeczne,– wycofanie się.
4. Procesy psychiczne, poznawcze i emocjonalno-motywacyjne
Procesy psychiczne – to ogół stanów świadomych i nieświadomych, które mają wpływ na powstanie myśli, przekonań, marzeń, pragnień, motywów świadomych i nieświado-mych i wywierają wpływ na zachowanie się człowieka.
Procesy psychiczne dzielimy na:
· poznawcze, np. wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, uwaga, pamięć,
· emocjonalno-pobudzeniowe,
· wykonawcze.
Wyróżnić można następujące rodzaje zjawisk psychicznych:
· Psychiczne procesy poznawcze: wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, uwaga, pamięć, myślenie – umożliwiają one poznawanie otaczającej rzeczywistości, czyli odbiór informacji, przechowywanie informacji w świadomości, odtwarzanie w sytuacji, kiedy nam są potrzebne oraz wytwarzanie nowych informacji. Pozna-jemy otaczające zjawiska, przedmioty, sytuacje w różnych poziomach:
Za pomocą zmysłów (wzrok, słuch, itp.) odzwierciedlamy zewnętrzne cechy przedmiotów i zjawisk. Wiedza ta umożliwia elementarną orientację w otaczają-cej nas sytuacji, środowisko nie wystarcza jednak ażebyśmy mogli ją zmienić i dostosować do własnych potrzeb.
Za pomocą intelektu (umysłu) rozumiemy zależność, związki, relacje, jakie wy-stępują w danej sytuacji i w oparciu o tą wiedzę możemy przekształcać zastaną sytuację, dostosować do własnych potrzeb.
· Procesy emocjonalno-motywacyjne (w skład tej grupy wchodzą emocje (gniew, za-zdrość, zadowolenie), uczucia (przyjaźń, miłość), motywacje, decyzje. Procesy emo-cjonalno-motywacyjne dzielimy na:
Procesy emocjonalne – są to procesy psychiczne, które czynnościom człowieka nadają „barwę” i wyrażają jego osobisty stosunek do przedmiotów, zjawisk, in-nych ludzi i własnej osoby. Procesy te są ściśle związane z funkcjonowaniem układu limbicznego, jako układu integrującego czynności struktur korowych (zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością autono-micznego układu nerwowego.
Procesy motywacyjne – motywacja do działania wiąże się z zaspokajaniem po-trzeb biologicznych, psychologicznych i społecznych w sposób hierarchiczny (po-trzeby wyższego rzędu zaspokajane są po potrzebach niższego rzędu). Potrzeby biologiczne określa się mianem popędów. Najważniejsze z nich to potrzeba po-karmu, napoju, snu, popęd samozachowawczy, popęd płciowy. Potrzeby psycho-logiczne obejmują potrzeby poznawcze, potrzeby emocjonalne, potrzebę znacze-nia, potrzebę sensu życia. Potrzeby społeczne, będące w dużej mierze wynikiem społecznego uczenia się, obejmują m.in. : poczucie obowiązku, solidarności, pa-triotyzmu itp. U człowieka w niektórych sytuacjach hierarchia potrzeb może się zmienić, np. potrzeby społeczne mogą zdominować potrzeby biologiczne.
Zdaniem Janusza Reykowskiego stan motywacyjny u człowieka powstaje z dwóch po-wodów :
· w związku z koniecznością zaspokajania podstawowych potrzeb,
· w związku z koniecznością realizacji zadań, które jednostka sama sobie stawia bądź te zachowania są jej narzucone z zewnątrz.
Wyróżnić można 2 rodzaje czynników motywacyjnych zachowania:
· zewnętrzne czynniki motywacyjne, rozumiane jako wpływ innych ludzi na zachowa-nie jednostki, np. wybór szkoły, wybór partnera życiowego,
· wewnętrzne czynniki motywacyjne: są to nasze potrzeby, aspiracje, dążenia, cele ży-ciowe.
5. Diagnozowanie potrzeb i problemów
Diagnoza – pojęcie pochodzi od greckiego słowa diagnosis, oznaczającego rozpoznanie. Diagnoza w pojęciu ogólnym oznacza „Rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy na podstawie jego cech (objawów), w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości panujących w da-nej dziedzinie” (S. Ziemski).
Diagnoza potrzeb stanowi nieodzowny element procesu pielęgnowania. Jest podstawą do ustalenia planu pielęgnowania i jego realizacji. Diagnoza odnosi się do trzech poziomów funkcjonowania człowieka.
· Samodzielny – samodzielnie potrafi zaspokoić potrzeby, rozwiązać problemy.
· Przy pomocy – wymaga pomocy przy zaspakajaniu potrzeb, rozwiązywaniu proble-mów, np. robienie zakupów, załatwienie spraw urzędowych, toaleta poranna, sprząt-nięcie mieszkania itp. Należy określić, jakiej pomocy potrzebuje/oczekuje podopiecz-ny i w jakim zakresie.
· Niesamodzielny – jest całkowicie uzależniony od pomocy, opieki osób trzecich w tym opiekuna medycznego.
W diagnozowaniu pacjenta uwzględniamy zgłaszane przez niego dolegliwości (np. tem-peratura, tętno, RR, ból, ruch, urojenia, niemożność wykonania czegoś – zakupy, pranie, toaleta), funkcjonowanie społeczne, sytuację socjalną klienta i jego rodziny, udzielone świadczenia socjalne.
Analizę przeprowadzonej diagnozy dokumentujemy w dokumentacji funkcjonującej w placówce. Wzory dokumentów znajdziecie w książce Szwałkiewicz o tytule Opiekun me-dyczny w praktyce na stronach 403–414.
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Szwałkiewicz E., Opiekun medyczny w praktyce, PZWL, Warszawa 2013.
Literatura uzupełniająca
Dubisz S., Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
Wilczek-Rużyczka E., Podstawy pielęgniarstwa psychiatrycznego, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007.
Netografia
http://bazaprogramow.zdrowiedlapomorzan.pl/public_html/upload/Potrzeby%20zdrowotne.pdf
http://cotojest.info/problem_badawczy_589.html
http://www.eduteka.pl/doc/hierarchia-potrzeb-1
http://opiekawdomu.info/2011/08/niepubliczny-zaklad-opieki-zdrowotnej-hospicjum-domowe-w-wolsztynie-spolka-z-ograniczona-odpowiedzialnoscia/
http://www.publio.pl/files/samples/75/5f/12/49385/Wybrane_problemy_osob_starszych_demo.pdf
http://www.poloznictwo.cba.pl/download/Irok/wp/wprowadzenie_do_pielegniarstwa.pdf
