Pobierz epodręcznik
"Pielęgnowanie pacjenta – higiena osobista"
Przejdź do zasobu: biblioteka
Spis treści działu
Wideocast
Wprowadzenie
1. Higiena otoczenia chorego – słanie łóżka, wymiana pościeli
Wprowadzenie
1. Higiena otoczenia chorego – słanie łóżka, wymiana pościeli
3. Zabiegi pielęgnacyjne
4. Metody i zasady wykonywania zabiegów
higieniczno-pielęgnacyjnych
5. Dokumentowanie wykonanych czynności
Bibliografia
Bibliografia
Wideocast: 1. Moduł III – Pielęgnowanie pacjenta – higiena
Wprowadzenie
Higiena osobista
– to dział higieny człowieka,
na którą składa się higiena skóry i jej wytworów, higiena psychiczna, higiena
narządów zmysłów, czynności najczęściej kojarzone z regularnym myciem ciała z
użyciem mydła i detergentów, regularną zmianą i praniem odzieży oraz
bezpośrednim unikaniem zabrudzenia.
Celem higieny osobistej człowieka jest dążenie do uzyskania
jak najlepszego samopoczucia i zdrowia.
Zaniedbania w higienie mogą prowadzić do tzw. chorób brudnych rąk, zatruć
pokarmowych, pasożytów wewnętrznych (owsików, glist) i zewnętrznych
(świerzbowce).
Higiena otoczenia
– to czystość pomieszczenia, oświetlenie, wietrzenie, temperatura i wilgotność
powietrza, słanie łóżka, porządek wokół podopiecznego, czystość i porządek na
szafce przyłóżkowej.
Opieka
pielęgnacyjno-higieniczna
Do zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych u obłożnie chorego
należy: mycie całego ciała, kąpiel higieniczna w wannie i pod natryskiem, dbałość o higienę jamy ustnej, mycie
i czesanie włosów, przycinanie paznokci.
Mycie ciała rozpoczyna się od oczu, nosa, twarzy, uszu i
wysuszenia ich ręcznikiem. Następnie myje się ręce, klatkę piersiową, plecy i
pośladki. Po zmianie wody myje się krocze i nogi od uda po palce stopy. Miejsca
w dołku pachowym, w pachwinach oraz w fałdach skórnych po dokładnym osuszeniu
przysypuje się talkiem.
Higiena jamy ustnej polega na myciu zębów lub protez
zębowych i powinna być wykonywana po każdym posiłku.
Do czynności pielęgnacyjno-higienicznych należą również:
zmiana bielizny osobistej i pościelowej chorego, prześcielanie łóżka, pomoc w
posługiwaniu się basenem lub kaczką oraz zmiana podkładów lub pieluch w
przypadku nietrzymania moczu i stolca.
1.
Higiena
otoczenia chorego – słanie łóżka, wymiana pościeli
Technika słania
łóżka z pacjentem – przez jedną osobę
1.
Oceń
możliwość współpracy z pacjentem, poinformuj go o planowanej czynności, spytaj
o zgodę, zapewnij warunki intymności (zasłony, parawan).
2.
Przygotuj
zestaw (rękawiczki, myjka flanelowa lub frotte).
3.
Umyj
higienicznie ręce i nałóż rękawiczki jednorazowego użytku.
4.
Odstaw
krzesło, postaw je przy dolnej ramie łóżka. Odstaw szafkę przyłóżkową.
5.
Stań u
wezgłowia łóżka, obniż wezgłówek (jeśli jest podniesiony). UWAGA! Upewnij się,
że nie ma przeciwwskazań, by pacjent przyjął niską pozycję ciała np. duszności.
Obluźnij koc z dalszej i bliższej strony łóżka, wyjmij dolny brzeg spod
materaca, zdejmij koc i odłóż na krzesło.
6.
Poproś
pacjenta, by usiadł (gdy pacjent nie siada samodzielnie, pomóż mu usiąść lub
obrócić się na bok). Wyjmij poduszki i odłóż je na krzesło. Zabezpiecz łóżko
barierką z prawej strony, jeśli istnieje obawa, że podopieczny wypadnie z
łóżka. Przejdź na lewą stronę łóżka. Poproś pacjenta, by położył się (lub pomóż
mu się położyć) na prawym boku tak, aby leżał na dalszej połowie materaca.
7.
Obluźnij
spodnią bieliznę pościelową od dołu ku górze.
8.
Nałóż na
prawą rękę myjkę, usuń okruszki z podkładu płóciennego od środka na zewnątrz,
strząsając je na podłogę, i odłóż go na pacjenta. Usuń okruszki z podkładu ceratowego,
odłóż go na pacjenta. Usuń okruszki z prześcieradła od środka w stronę
wezgłowia i od środka w stronę nóg,
9.
Odłóż
prześcieradło na pacjenta. Wyrównaj prześcieradło, naciągnij je i podłóż pod
materac, wykonując u wezgłowia założenie kopertowe. Podłóż pod materac podkład
ceratowy, a następnie płócienny. Poproś pacjenta, by położył się na plecach
(pomóż mu w tym).
10.
Zasuń
barierkę z lewej strony łóżka. Poproś pacjenta, by położył się na lewym boku.
11.
Przejdź na
druga stronę łóżka. Opuść barierkę. Obluźnij spodnią bieliznę pościelową od
dołu ku górze i następnie wykonaj te same czynności co po lewej stronie.
Przejdź na lewą stronę łóżka, odsuń barierkę, poproś pacjenta o położenie się
na plecy. Posadź pacjenta, wyrównaj mu koszulę na plecach. Przechodząc na prawą
stronę łóżka, zabierz poduszki z krzesła i ułóż je pod plecami pacjenta,
podnieś wezgłowie. Wyrównaj i podłóż kołdrę (najpierw z bliższej, a następnie z
dalszej strony)Nałóż koc, podwiń go pod materac. Przystaw szafkę, odstaw
krzesło.
12.
Upewnij
się, że pacjentowi jest wygodnie. Uporządkuj zestaw, zdejmij rękawiczki, umyj
higienicznie ręce. Udokumentuj wykonanie czynności pielęgnacyjnej.
2. Higiena ciała chorego – toaleta ciała,
mycie głowy, czepiec przeciwwszawiczy
Wszawica jest chorobą wywołaną przez pasożyty – wesz ludzką
i wesz łonową, ich larwy oraz jaja (gnidy). Wszami ludzkimi jest wesz głowowa
oraz wesz odzieżowa. Wszawicę rozpoznaje się,
stwierdzając obecność dorosłych osobników, larw i przyczepionych jaj na
owłosionej skórze człowieka lub – w przypadku wszy odzieżowej – larw i jaj w fałdach
ubrań.
Wszawica głowowa
Wszawica przenosi się poprzez kontakt z włosami osoby
zakażonej lub przedmiotami do pielęgnacji włosów, ozdób, nakryć głowy. Samica
wszy dziennie składa 7–10 jaj w otoczkach (gnidy). Dorosłe osobniki żyją ok.
9–30 dni i mogą przeżyć ok. 2 tygodni bez pożywienia w postaci krwi.
Charakterystycznym objawem wszawicy głowowej jest
nieprzyjemny i dokuczliwy świąd spowodowany ukłuciem wszy i wprowadzeniem przez
nią toksyny oraz pojawienie się grudek obrzękowych i bąbli pokrzywkowych.
Uporczywe drapanie powoduje powstanie tzw. przeczosów i otarć naskórka. W
miejscu, gdzie wkłuła się wesz,
sączy się płyn surowiczy, który skleja włosy. Brak dbałości o higienę może
doprowadzić do wtórnych zakażeń bakteryjnych i powstania zliszajowacenia.
Nieleczona wszawica prowadzi do odczynowego powiększenia węzłów chłonnych
karkowych oraz zmian wypryskowych na szyi i karku oraz rumienia skóry na karku.
Wszawica odzieżowa
Wesz odzieżowa żyje i rozmnaża się w szwach i fałdach ubrań.
Jedynie dorosłe osobniki przedostają się na skórę, aby żywić się krwią. Wesz
odzieżowa jako jedyna przenosi choroby: dur wysypkowy epidemiczny, gorączkę
okopową oraz dur powrotny. Zakażenie przenosi się poprzez kał wszy lub
rozgniecenie jej na zranionej skórze.
Charakterystycznym objawem jest świąd zakrytych części skóry
spowodowany ukąszeniami wszy. Poza tym występują także grudki rumieniowe.
Drapanie powoduje wystąpienie przeczosów, nadżerek i strupów. Nieleczona
wszawica odzieżowa prowadzi do przebarwień skóry oraz zakażeń ropnych.
Leczenie polega na zniszczeniu pasożyta poprzez zastosowanie
odpowiednich preparatów przeciw wszom. Pomaga także pranie oraz prasowanie
odzieży i pościeli.
Wszawica łonowa
Wszą łonową można zarazić się poprzez kontakty płciowe,
ubrania oraz pościel. Dorosłe osobniki składają jaja w obrębie trzonów włosów,
głównie w okolicy łonowej, ale także w okolicy krocza, pachwin, ud i brzucha. W
zaawansowanej chorobie jaja pasożyta występują także na owłosionej skórze
twarzy, na brodzie, rzęsach i brwiach.
Charakterystyczny jest świąd zaatakowanych przez pasożyta
miejsc. Poza tym pojawiają się tzw. plamy błękitne (plamy o zabarwieniu
sinofioletowym lub szarym powstałe w wyniku hemolizy krwi w miejscu ukąszenia
przez wesz). Obecność wszy na rzęsach może być powodem zapalenie spojówek.
Leczenie wszawicy łonowej powinno być skonsultowane z
lekarzem dermatologiem, który przepisze odpowiednie maści lub żele. Wszystkie
rzeczy mające kontakt z pasożytem powinny być odkażone. Leczeniem musi być
objęty także partner osoby zakażonej.
Zakładanie czepca
przeciwwszawiczego
Podstawowym środkiem leczenia wszawicy jest zakładanie
czepca przeciwwszawiczego. Wykonując czepiec,
należy pamiętać o uzyskaniu zgody na zabieg od podopiecznego lub jego rodziny, zapewnieniu intymności, nieoziębieniu podopiecznego, skompletowaniu zestawu,
zachowaniu kolejności mycia, a także o udokumentowaniu zabiegu.
Zasady obowiązujące podczas zakładania czepca
przeciwwszawiczego:
·
respektowanie
praw pacjenta w zakresie:
-
wyrażenia zgody na zabieg,
-
zapewnienia warunków intymności i zachowania przez
personel tajemnicy zawodowej,
·
zapoznanie
się z zaleceniami producenta przed zastosowaniem środka owadobójczego,
·
wykonanie
próby uczuleniowej przed zabiegiem, rozprowadzając lek na skórze za uchem
pacjenta wacikiem nasączonym środkiem owadobójczym,
·
zabezpieczenie
oczu, uszu, nosa pacjenta przed zalaniem,
·
podczas
zakładania i zdejmowania czepca zachowanie środków ostrożności przed rozprzestrzenianiem
się insektów,
·
zapewnienie
pacjentowi poczucia bezpieczeństwa,
·
przestrzeganie
czasu działania środka owadobójczego,
·
dezynfekowanie
materiału i sprzętu po zdjęciu czepca,
·
dokładne
dwu-, trzykrotne umycie włosów po zdjęciu czepca,
·
sczesywanie
włosów po umyciu gęstym grzebieniem,
·
kontrolowanie
stanu skóry głowy i włosów w ciągu następnych 2 tygodni.
Czynności
przygotowawcze: higieniczne mycie rąk, założenie rękawiczek jednorazowego
użytku i fartucha ochronnego, przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia (zamknięte
okna, brak przeciągu).
Skompletowanie
zestawu: środek przeciwwszawiczy dostępny na rynku przygotowuje się wg
zaleceń producenta; powinno się go ogrzać do temp. pokojowej; ilość leku uzależniona
od długości i gęstości włosów; wata – duża warstwa, dostosowana do wielkości
owłosionej powierzchni; folia plastikowa lub ceratka do założenia na głowę
owiniętą w watę; chusta „rogówka”; miska nerkowata; rękawiczki; wazelina z
łopatką; grzebień (gęsty); zapinki do włosów (jeżeli są długie); chusteczka
ozdobna do dyskretnego zamaskowania czepca; papier toaletowy lub woreczek
foliowy do zabezpieczenia i spalenia wyczesanych włosów.
Przygotowanie otoczenia:
zapewnienie warunków intymności – ustawienie parawanu, poproszenie o
opuszczenie sali pacjentów, którzy mogą chodzić w pobliżu , zamknięcie drzwi do
sali.
Przygotowanie
pacjenta: poinformowanie pacjenta o celu i przebiegu zabiegu, uzyskanie
zgody chorego na wykonywanie zabiegu,
założenia czepca przeciwwszawiczego, ułożenie pacjenta w dogodnej pozycji:
siedzącej na krześle, półsiedzącej z podparciem ramion, siedzącej w łóżku z
podparciem ramion.
Czynności właściwe:
założenie rękawiczek jednorazowego użytku i fartucha ochronnego, zabezpieczenie
ramion pacjenta ręcznikiem, peleryną lub jednorazowym ręcznikiem (szczelne
okrycie w okolicy szyi); wlanie niewielkiej ilości płynu przeciwwszawiczego do
miski nerkowatej (wykonanie próby), nasączenie wacika środkiem przeciwwszawiczym,
wykonanie próby uczuleniowej za uchem lub na wewnętrznej stronie przedramienia
pacjenta, sprawdzenie próby po 15 minutach – jeżeli wystąpi zaczerwienienie,
lekkie pieczenie czy swędzenie,
należy zastosować inny środek, który także powinien być wypróbowany;
zabezpieczenie uszu chorego wacikami przed insektami oraz zalaniem środkiem
przeciwwszawiczym, rozczesanie włosów na pasma (w przypadku długich włosów
rozłożenie ich na ręczniku); wlanie ogrzanego płynu do miski nerkowatej, rozprowadzanie
płynu przeciwwszawiczego na włosach nasączonym wacikiem, rozpoczynając od
nasady włosa, kończąc na
pasmach końcowych włosów, odrzucanie każdego wacika po rozprowadzeniu leku do
miski nerkowatej; w przypadku długich włosów należy rozprowadzić płyn na
założone na głowę włosy, sprawdzenie efektu nawilżenia włosów, pokrycie
(dokładnie i szczelnie) włosów jednolitym płatem waty, rozpoczynając od czoła,
kończąc na tyle głowy, zawiązanie chusty trójkątnej, rozpoczynając od czoła ku
tyłowi i kończąc na czole (schowanie rogów), schowanie kosmyków włosów pod
warstwy czepca, utkanie waty pod chustę, rozprowadzenie wazeliny łopatką lub
gazikiem na skórze głowy, na granicy chustki, sprawdzenie umocowania chustki
(poprzez lekkie pociągniecie), wyjęcie wacików z uszu i wyrzucenie ich do miski
nerkowatej, zdjęcie ręcznika (chusty) z ramion i położenie na tacy,
poinformowanie pacjenta o czasie utrzymania czepca przeciwwszawiczego na
głowie, odczekanie czasu działania zgodnie z informacją na ulotce, zdjęcie
czepca, umieszczenie go w szczelnie związanym foliowym woreczku, dokładne dwu-,
trzykrotne umycie głowy pacjenta, płukanie głowy po umyciu wodą o temperaturze
36–39°C z dodatkiem rozcieńczonego octu (na 1 l ciepłej wody 1 łyżeczka octu 6%
– ocet powoduje pękniecie otoczki gnid); założenie ogrzanego ręcznika na włosy
w celu osuszenia ich; sczesywanie gnid przy użyciu gęstego grzebienia, suche
włosy sczesywać nad miseczką z wodą, wycieranie pozostałości z grzebienia w ligninę.
Czynności końcowe
(uporządkowanie materiałów, sprzętu, otoczenia): odstawienie parawanu,
wywietrzenie sali, wyniesienie tacy, wyrzucenie jednorazowego materiału do
spalenia, wyrzucenie opróżnionego opakowania po preparacie przeciwwszawiczym do
śmieci, wyrzucenie woreczka foliowego z czepcem do spalenia, mycie i
dezynfekcja (środkiem dostępnym w oddziale) miski nerkowatej, tacy, grzebienia,
oddanie do dezynfekcji chusty trójkątnej, ręcznika oraz innych przedmiotów
mających kontakt z włosami, uporządkowanie sprzętu wykorzystywanego przy
czynności zakładania czepca przeciwwszawiczego.
Postępowanie z pacjentem: powtórzenie założenia czepca po
3–4 dniach po wcześniejszym sprawdzeniu głowy, kontrolowanie stanu włosów
kilkakrotnie w ciągu tygodnia w sytuacji zauważenia objawów wszawicy.
Czynności końcowe wykonane przez opiekuna: zdjęcie
rękawiczek, dokładne higieniczne mycie rąk, udokumentowanie skuteczności
wykonania zabiegu.
Rysunek 3.1. Mycie głowy
chorego leżącego
Tabela 3.1. Mycie głowy
chorego leżącego z użyciem miski i basenu
Mycie głowy z użyciem miski
|
Mycie głowy z użyciem basenu
|
Jeśli chory leży na łóżku z podniesionym
wezgłowiem, opuść je (1).
|
|
Unieś chorego.
Połóż podkład na prześcieradle na wezgłowiu łóżka, ręcznikiem osłoń ramiona i
plecy chorego (1).
|
|
Delikatnie
rozczesz włosy choremu (2).
|
|
Zwiń poduszkę i
wsuń ją pod barki chorego, co zapewni mu lepsze podparcie i odciąży jego
kark.
|
Basen doskonale
podtrzymuje kark chorego, dlatego możesz odłożyć poduszkę (3).
|
Połóż miskę na
podkładzie pod głową chorego. Jeśli chory nie jest w stanie utrzymać głowy,
poproś drugą osobę o pomoc w jej podtrzymaniu (4).
|
Połóż basen do
mycia głowy na podkładzie pod głową chorego, a jej ujście umieść w wiadrze
(3).
|
Nałóż niewielką
ilość szamponu i myj włosy, masując skórę głowy opuszkami palców. Spłucz
starannie szampon wodą z dzbanka (3).
|
|
Powtórz czynność
przynajmniej dwa razy, korzystając z szamponu.
|
|
Pomóż choremu
usiąść (jeśli nie może siedzieć samodzielnie, podtrzymaj go lub poproś, by
podtrzymał się drabinki rehabilitacyjnej), włosy zabezpiecz suchym ręcznikiem
(5).
|
|
Zabierz poduszkę
suchym ręcznikiem, ułóż chorego tak, żeby leżał w wygodnej pozycji (6).
|
|
Ostrożnie
rozczesz i wysusz włosy chorego (6).
|
|
Jeśli chory może
siedzieć samodzielnie, możesz wysuszyć mu głowę w pozycji siedzącej.
|
|
Źródło: opracowanie własne autora
3. Zabiegi pielęgnacyjne
Cel i znaczenie mycia chorego: utrzymanie chorego w
czystości, pobudzenie
funkcji skóry, pobudzenie
krążenia obwodowego, poprawa
samopoczucia chorego,
wyrabianie u chorych trwałych nawyków higienicznych, obserwacja chorego,
nawiązanie kontaktu i bliższe poznanie chorego.
Tabela 3.2. Mycie pacjenta w łóżku – algorytm
Czynności przygotowawcze
|
1. Umyj ręce.
2. Przygotuj zestaw –
zorientuj się, czy pacjent ma niezbędne przybory toaletowe.
3. Ustaw przy łóżku
pacjenta krzesło z oparciem, aby powiesić ręcznik.
4. Ustaw tacę z
przyborami na szafce przyłóżkowej pacjenta.
5. Powieś ręczniki na
oparciu krzesła.
6. Ustaw miskę do
mycia na siedzeniu krzesła.
7. Basen ustaw np. na
taborecie.
8. Załóż rękawiczki i
fartuch ochronny (gumowany lub foliowy).
9. Obluźnij koc.
|
Mycie zębów
|
1. Podłóż
ręcznik przeznaczony do mycia twarzy pod brodę pacjenta.
2. Przygotuj
przybory do mycia zębów – nałóż na szczoteczkę pastę, podaj pacjentowi, pod
jego brodą umieść miskę nerkowatą i podaj kubek z woda do wypłukania ust.
3. Po
umyciu przez pacjenta zębów wytrzyj jego usta.
4. Ręcznik
odłóż na krzesło.
|
Pielęgnacja protez zębowych
|
Jeżeli to
możliwe, protezę zębową powinien myć samodzielnie chory. W przypadku osób
ciężko chorych robi to opiekun:
1. Umyj
protezę pod bieżącą wodą, wyszczotkuj i dokładnie wypłucz.
2. Możesz
użyć gotowych środków do czyszczenia protez zgodnie z zaleceniem producenta.
3. Oczyść
zęby, które znajdują się w jamie ustnej, i ponownie załóż protezę.
4.
Pamiętaj, że chory może nosić protezę, jeżeli nie ma zmian chorobowych w
jamie ustnej.
5. Jeżeli
zachodzi taka potrzeba, przed włożeniem umytej protezy do jamy ustnej nałóż
odpowiedni klej lub pastę ułatwiającą utrzymywanie protezy w odpowiednim
ułożeniu.
|
Mycie twarzy, oczu, uszu
|
1. Ułóż
ręcznik pod głową pacjenta.
2.
Przygotuj myjkę przeznaczoną do mycia twarzy – namocz ją.
3.
Przetrzyj kolejno oczy, zaczynając od dalszego zewnętrznego kącika do bliższego
i twarzy, następnie wytrzyj je przez dotyk, nie nacieraj ręcznikiem.
4. Umyj
uszy, zaczynając od dalszego, starannie wytrzyj.
|
Mycie klatki piersiowej
|
1. Pomóż
pacjentowi zdjąć koszulę.
2. Zsuń
ręcznik niżej i umyj szyję oraz dekolt, następnie je wytrzyj.
3. Wyjmij
ręcznik spod głowy pacjenta i ułóż na klatce piersiowej, wywijając mankiet na
koc.
4. Unosząc
koc za przygotowany mankiet z ręcznika, umyj starannie klatkę pacjenta – u
kobiet sprawdź stan skóry pod biustem, starannie osusz.
|
Mycie kończyn górnych
|
1. Odsłoń
kończynę dalszą, podłóż pod nią ręcznik, osłaniając bieliznę pościelową.
2. Postaw
miskę z woda na ręczniku, zanurz dłoń pacjenta w wodzie.
3. Umyj
kończynę górną – pachę, ramię, przedramię, dłoń – obetnij paznokcie, jeśli
jest to konieczne, wyczyść je przygotowana szczoteczką.
4. Odstaw
miskę na krzesło, wytrzyj umyta kończynę.
5. W ten
sam sposób umyj kończynę górną bliższą.
|
Mycie brzucha
|
1. Odwieś
na krzesło ręcznik i myjkę przeznaczoną do mycia górnych części ciała.
2. Ułóż na
brzuchu pacjenta ręcznik przeznaczony do mycia dolnych partii ciała i wywiń
go na zewnątrz, tworząc mankiet na koc.
3. Unosząc
koc za mankiet, założoną na ręku namydloną myjką przeznaczoną do mycia
dolnych partii ciała umyj brzuch.
4. Wytrzyj
starannie skórę.
|
Mycie pleców i pośladków
|
1. Zdejmij
spodnie piżamy pacjenta, unieś koc i poproś, aby pacjent ułożył się na lewym
boku.
2. Ułóż
ręcznik wzdłuż pleców i pośladków pacjenta.
3.
Namydloną myjką umyj plecy i pośladki pacjenta.
4. Wytrzyj
starannie skórę, natrzyj spirytusem i oklep.
5. Pomóż
pacjentowi położyć się na plecach i ubierz pacjenta w koszulę.
Pamiętaj – rozbieramy pacjenta,
zaczynając od części zdrowej, potem chora, ubieramy odwrotnie – najpierw
chora, potem zdrowa.
|
Mycie kończyn dolnych
|
1. Odsłoń
kończynę dolną dalszą, połóż ręcznik wzdłuż kończyny.
2. Postaw
miskę z wodą na ręczniku.
3. Umyj
kończynę dolną – stopę, podudzie, udo, pachwinę – użyj pumeksu, jeśli jest to
konieczne.
4. Wytrzyj
skórę, masując energicznie ręcznikiem.
5. W ten
sam sposób umyj kończynę dolna bliższą.
|
Podmywanie – toaleta krocza
|
1. Zmień
wodę w misce, nalej wody do dzbanka.
2. Ułóż
pacjenta na basenie.
3. Sprawdź
temperaturę wody, polewając wewnętrzną stronę przedramienia pacjenta, a
następnie polewając wewnętrzną stronę uda.
4. Załóż
na rękę pacjentki/ta namydloną myjkę, polej krocze wodą i poproś pacjenta,
aby się podmył.
5. Spłucz
krocze wodą z dzbanka. Pamiętaj o szczególnej intymności.
6. Zdejmij
myjkę z ręki pacjenta – uchwyć myjkę za brzeg mankietu tak, aby strona
wewnętrzna została wywinięta na zewnątrz.
7. Podaj
pacjentowi ręcznik, aby się wytarł.
8. Spłucz
ręce pacjentowi i podaj ręcznik.
9. Zabierz
basen.
|
Czynności końcowe
|
1. Popraw
łóżko.
2. Podłóż
ręcznik przeznaczony do górnych części ciała na poduszce i uczesz pacjenta.
3. Wynieś
przybory i uporządkuj je.
4. Umyj
ręce.
|
Źródło: opracowanie własne autora
4. Metody i zasady wykonywania zabiegów
higieniczno-pielęgnacyjnych
Pielęgnowanie to całokształt
czynności związanych z opieką nad chorym, która polega na ścisłym wykonywaniu
zaleceń lekarza, przeprowadzaniu różnych zabiegów leczniczych oraz zabiegów i
czynności mających na celu stworzenie choremu odpowiednich warunków higienicznych
w czasie choroby. W pielęgnowaniu istotne jest stworzenie warunków pomocnych w
leczeniu. Wymaga to:
·
odpowiedniego pomieszczenia (widny, suchy, łatwy do wietrzenia pokój),
·
właściwie usytuowanego i przystosowanego łóżka (swobodny dostęp z obu
stron, dobre materace, wałek pod kolano),
·
prawidłowego zaścielenia łóżka,
·
odpowiedniej pościeli,
·
wydzielonego zestawu toalety (miednica, kubek do mycia zębów),
·
sprzętu pomocniczego (kółka gumowe, „lejce” do siadania).
Na czynności związane z
pielęgnowaniem chorych składa się:
·
toaleta chorego (mycie i kąpiel w łóżku, zapobieganie odleżynom),
·
zmiana bielizny osobistej i pościelowej,
·
ułożenie chorego w łóżku zgodnie z zaleceniem lekarza,
·
karmienie chorego,
·
punktualne podawanie leków i wykonywanie innych zleceń lekarza.
Podejmując wysiłek opieki nad
obłożnie chorym, należy przestrzegać zasady „ZZDD”, które polegają na:
·
zapewnieniu
potrzeby bezpieczeństwa i wsparcia psychicznego ze strony całej rodziny,
·
zaspokojeniu
potrzeb bio- psycho- społecznych i duchowych chorego,
·
doborze
technik rehabilitacyjnych i aktywności fizycznej odpowiednich do stanu zdrowia
pacjenta,
·
domowej
opiece sprawowanej przez wykwalifikowany personel opiekuńczo-pielęgniarski.
Poczucie bezradności i lęk
przed nieznanym potęgują obawę przed trudnościami, jakie możemy napotkać,
opiekując się naszymi bliskimi w domu. Choroba to dramat całej rodziny,
ograniczenie ról społecznych i planów życiowych wszystkich jej członków. Warto
więc odpowiedzieć sobie na pytanie, jak postępować z obłożnie chorym w domu i
jak sobie radzić, pamiętając, iż całodobowa opieka poszpitalna jest ważną
częścią procesu terapeutycznego mogącego ograniczyć skutki wielu chorób oraz
zapobiec zmianom w dotychczasowej organizacji rodziny.
Na stronie internetowej http://www.igichp.edu.pl/Marek/Klaspoz/
znajdziesz klasyfikację procedur pielęgniarskich dla potrzeb POZ według
Narodowego Funduszu Zdrowia. Czynności higieniczno-pielęgnacyjne, karmienie i
zabiegi opiekun medyczny wykonuje według tych samych procedur.
Pielęgnacja
chorego to niezwykle istotna część opieki. Wszystkie codzienne rytuały
wprowadzają pewien rytm dzienny, który daje choremu poczucie bezpieczeństwa i
komfortu, a opiekunowi poczucie kontrolowania sytuacji.
Do najważniejszych czynności opiekuńczych należą czynności
higieniczne, a więc m.in. zmiana pościeli oraz bielizny osobistej chorego,
toaleta ciała, mycie włosów, zmiana pieluchomajtek. Dla osób, które nigdy
wcześniej nie opiekowały się chorymi, staje się to zwykle nie lada wyzwaniem.
Wystarczy jednak znajomość określonych technik, które znacznie ułatwiają
opiekę.
Pamiętaj,
że wskazówki możesz dostosować do warunków, w jakich opiekujesz się swoim
bliskim. Optymalnie by było, gdyby każdy opiekun miał w domu profesjonalny
sprzęt ułatwiający wykonanie opisywanych czynności, wiemy jednak, że tak nie
jest. Nie stanowi to natomiast przeszkody do stosowania pewnych uniwersalnych
zasad. Najważniejszą z nich jest komfort zarówno chorego, jak i Twój jako
opiekuna, a także szacunek do siebie, chorego i własnej pracy.
·
Przed
rozpoczęciem pielęgnacji przygotuj pomieszczenie – sprawdź, czy jest optymalna
temperatura, ogranicz liczbę osób pozostających w pomieszczeniu, by niepotrzebnie
nie krępować chorego.
·
Wszystko,
co będzie Ci potrzebne, ułóż w jednym miejscu, tak by mieć to w zasięgu ręki. Umożliwisz sobie szybkie i
sprawne działanie bez zbędnego „biegania” i szukania potrzebnych rzeczy.
Zaoszczędzisz czas (którego i tak zapewne ciągle Ci brakuje), a także nie
narazisz chorego na zniecierpliwienie, wyziębienie czy wypadniecie z łóżka.
·
Zanim
rozpoczniesz toaletę chorego czy inne czynności pielęgnacyjne, porozmawiaj z
nim. Zapytaj o jego
samopoczucie. Spróbuj ocenić, w jakim stopniu Twój podopieczny może wykonać
daną czynność samodzielnie i zachęć go, by spróbował jej na miarę swoich
możliwości. Obserwując jego działanie (lub jego brak), udziel mu potrzebnej
pomocy.
·
Zawsze informuj
chorego o tym, co chcesz zrobić (nawet
jeśli wydaje Ci się, że Cię nie słyszy). Nie zniechęcaj się, jeśli chory wyrazi
sprzeciw – spróbuj go przekonać, używając stosownych argumentów. Przedstaw
korzyści, jakie osiągnie – lepsze samopoczucie, bardziej estetyczny wygląd.
Przy zdecydowanej odmowie ponów próbę po jakimś czasie.
·
Jeśli nie
jest możliwe nawiązanie kontaktu słownego i wzrokowego z chorym, zawsze uprzedzaj
wszelkie czynności delikatnym dotykiem dłoni.
·
Aby uniknąć
natychmiastowego sprzeciwu chorego, używaj krótkich zdań oznajmujących (np.
„Teraz umyjemy zęby”), unikaj form pytających, które od razu sugerują choremu
możliwość odmowy.
·
Odchodząc
od łóżka chorego, zawsze
pamiętaj o zabezpieczeniu chorego przed wypadnięciem, np. zamykając
drabinkę (warto się w nią zaopatrzyć). Podobnie, gdy stoisz z jednej
strony, z drugiej zawsze zabezpiecz łóżko.
·
W
trakcie pielęgnowania chorego dbaj o porządek, na bieżąco wyrzucaj zużyte materiały (np. myjki
jednorazowe, gaziki, ręczniki papierowe) do przygotowanego pojemnika/worka na
odpady.
Pamiętaj! Zachęcając chorego do samodzielności, nie
odmawiasz mu pomocy, lecz mobilizujesz do aktywności, która jest formą
rehabilitacji, a ta z kolei poprawia sprawność i wydłuża czas pozostawania
przynajmniej częściowo niezależnym.
Nawet jeśli chory jest osobą otyłą, a Ty działasz w
pojedynkę, jesteś w stanie ułożyć go na boku. Musisz tylko poznać właściwą
technikę.
Zaleca
się układanie chorego na boku „do siebie”, tak by zabezpieczyć go przed wypadnięciem
z łóżka, jednak podczas wykonywania czynności higienicznych (słanie łóżka,
mycie pleców) możesz ułożyć chorego tyłem do siebie. Wówczas postępuj zupełnie
analogicznie. Pamiętaj o zabezpieczeniu łóżka drabinką lub krzesłami po
stronie przeciwnej do tej, po której stoisz.
Rysunek
3.2. Układanie pacjenta na boku
Układanie „do
siebie”
·
Stojąc z
prawej strony łóżka (po prawej ręce chorego), zegnij lewą nogę chorego w kolanie
(1).
·
Lewą rękę
zegnij w łokciu, prawą ułóż w odwiedzeniu (2).
Nie zawsze konieczne jest zakupienie łóżka rehabilitacyjnego
i innych sprzętów do opieki nad chorym. Potrzebne wyposażenie można wypożyczyć
w punktach zwykle zorganizowanych przy zakładach opieki zdrowotnej, często
także przy sklepach medycznych. Informacji na ten temat należy szukać
w sklepach medycznych lub w oddziałach rehabilitacyjnych. Jeśli chory
korzysta z usług hospicjum, instytucja ta ma obowiązek zapewnić mu nieodpłatnie
(w ramach umowy z NFZ) sprzęt taki jak: koncentrator tlenu, inhalator, ssak,
pompę infuzyjną (http://damy-rade.info/przewlekle-chory-w-domu/pielegnacja-osoby-przewlekle-chorej/).
5. Dokumentowanie wykonanych czynności
Dokumentacja
indywidualna to dokumentacja, która dotyczy poszczególnych pacjentów.
Przykładem dokumentacji indywidualnej jest historia zdrowia i choroby. Dokumentacja
indywidualna, zgodnie z rozporządzenie Ministra Zdrowia, dzieli się na wewnętrzną
i zewnętrzną.
Dokumentacja zbiorcza
to dokumentacja, która dotyczy ogółu pacjentów lub grup pacjentów. Przykładem
dokumentacji zbiorczej jest książka przyjęć chorych. (http://alergia.org.pl/lek/index.php?option=com_content&task=view&id=324&Itemid=76).
W dniu 1 stycznia 2011 r. weszło w życie Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu
dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. nr 252 poz. 1697),
wydane na podstawie Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i
Rzeczniku Praw Pacjenta (zwanej dalej ustawą).
Aktualnie rozporządzenie to wraz z ustawą o prawach pacjenta
i rzeczniku praw pacjenta w sposób kompleksowy reguluje zasady prowadzenia
dokumentacji medycznej zarówno w zakładach opieki zdrowotnej, jak i w
indywidualnych praktykach lekarskich (także przez pielęgniarki i położne) – nie
ma już zatem odrębnych przepisów dla praktyk indywidualnych i dla ZOZ.
Ze względu na fakt, iż rozporządzenie jest obszerne i
szczegółowe, w tym miejscu podane zostaną tylko najważniejsze kwestie. Zachęcam
do lektury pełnej treści rozporządzenia, opublikowanego na stronie internetowej
OIL w Krakowie (http://oilkrakow.nazwa.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=1221).
W dokumentacji indywidualnej wewnętrznej zamieszcza się lub
dołącza do niej (obligatoryjnie):
·
oświadczenie
pacjenta o upoważnieniu osoby bliskiej do uzyskiwania informacji o jego stanie
zdrowia i udzielonych świadczeniach zdrowotnych, ze wskazaniem imienia i nazwiska
osoby upoważnionej oraz danych umożliwiających kontakt z tą osobą, albo
oświadczenie o braku takiego upoważnienia;
·
oświadczenie
pacjenta o upoważnieniu osoby bliskiej do uzyskiwania dokumentacji, ze
wskazaniem imienia i nazwiska osoby upoważnionej, albo oświadczenie o braku
takiego upoważnienia;
·
oświadczenie
pacjenta o wyrażeniu zgody albo zezwolenie sądu opiekuńczego na przeprowadzenie
badania lub udzielenie innego świadczenia zdrowotnego;
Co do zasady,
rozpoznanie w dalszym ciągu podaje się w języku polskim, jednakże w przypadku,
gdy pacjent zażądał, aby lekarz nie udzielił mu informacji o jego stanie
zdrowia, dopuszcza się podanie rozpoznania w języku łacińskim.
Aby dowiedzieć się, na jakich zasadach i komu udostępnia się
dokumentację medyczną, można zapoznać się z tekstem na stronach:
·
http://spec.pl/prawo/prawo-cywilne/na-jakich-zasadach-i-komu-udostepnia-sie-dokumentacje-medyczna,
W najbliższej przyszłości dokumentacja będzie prowadzona w
formie elektronicznej. Dokumentacja papierowa prawdopodobnie przestanie
obowiązywać. Na dzień dzisiejszy pracowników służby zdrowia obowiązuje
dokumentacja papierowa. Wgląd do dokumentacji ma personel medyczny, pacjent i
osoba upoważniona przez pacjenta (pisemne oświadczenie dołączone do historii
choroby).
Podstawowa dokumentacja pacjenta to: historia choroby,
indywidualna karta zleceń, karta gorączkowa,
karta informacyjna, wyniki analiz i badań, obrączka identyfikacyjna.
Średni personel medyczny (pielęgniarka, opiekun medyczny)
prowadzą karty obserwacji pacjenta i dokumentację procesu pielęgnowania.
Dokumentacja opiekuna medycznego:
·
wywiad
(wywiad opiekuna medycznego),
·
plan
pielęgnacji i opieki,
·
diagnoza
potrzeb,
·
karta
obserwacji parametrów życiowych,
·
karta
zmiany pozycji ciała,
Przykładową dokumentację znajdziesz na stronach:
·
http://www.nfzkrakow.pl/UserFiles/File/druki/OPD_Karta_czynnosci_pielegnacyjnych_dla_ZOL_i_ZPO.pdf,
Poniżej przedstawiony został jej fragment.
Załącznik
nr 1
Ocena stanu bio- psycho- społecznego
pacjenta
Układ krążenia:
Wartość RR:
………………… Tętno: liczba/min .……………… Rytm: regularne/nieregularne
Napięcie:
prawidłowe/słabe/nadmierne Sinica: brak/obecna: Lokalizacja: ………………………
Inne:
…………………………………………………………………………………………….
Układ oddechowy:
Oddech:
liczba/min …………………………… Kaszel: brak/suchy/wilgotny/stały/napadowy
Zaleganie
wydzieliny w drogach oddechowych: tak/nie
Duszność:
brak/wysiłkowa/spoczynkowa/napadowa/stridor
Układ pokarmowy
i stan odżywiania:
Ciężar ciała
w kg: …………….. Wzrost: ……………….. BMI: …………… WHR: ………………
Łaknienie:
prawidłowe/brak Nudności, wymioty: brak/obecne
Sposób
odżywiania: doustnie/przez sondę/przetokę/pozajelitowe
Zaparcia:
brak/obecne
Układ moczowo-płciowy
Diureza
dobowa: ……………………………………………………………………………….
Sposób
wydalania moczu: fizjologiczny/cewnik/przetoka
Nietrzymanie
moczu: brak/obecne: okresowe/stałe
Menstruacja:
prawidłowa/zaburzona/menopauza/ciąża
Układ mięśniowo-szkieletowy:
Postawa
ciała: prawidłowa/nieprawidłowa
Sprawność
kończyn górnych: pełna/ograniczona/brak
Sprawność
kończyn dolnych: pełna/ograniczona/brak
Zakres
ruchów: pełny/ograniczony/brak
Układ nerwowy:
Orientacja:
zaburzona/niezaburzona
Świadomość:
pełna/senność/stan przedśpiączkowy/śpiączka
Punktacja wg
skali Glasgow: …………………………………
Chód:
prawidłowy/nieprawidłowy/nie chodzi
Afazja:
brak/obecne: płynna/niepłynna
Sprawność
umysłowa:
Myślenie:
prawidłowe/nieprawidłowe
Pamięć:
prawidłowa/zaburzona
Uwaga:
prawidłowa/zaburzona
Skóra:
Zabarwienie:
prawidłowe/blade/zaczerwienienie/sinica
Zmiany
(charakter): ……………………………………………………………………………..
Rany:
brak/obecne: ……………………………………………………………………………...
Odleżyny: brak/ryzyko/obecne:
lokalizacja/stopień
Ryzyko powstania odleżyn wg skali Norton: …………………………………………………...
Odleżyny:
stopień wg Torrance'a: ………………………
Umiejscowienie: ………………………..
…………………………….. …………….. Etap gojenia:
………………………………………
Stan emocjonalny:
Nastrój:
wyrównany/podwyższony/obniżony
Reakcja
pacjenta na chorobę: …………………………………………………………………………….
Stosunek
pacjenta do personelu: współpraca/brak współpracy
Zmysły:
Widzenie:
prawidłowe/ślepota/zaburzone: ……………………………………………………………….
Słyszenie:
prawidłowe/głuchota/zaburzone: …………………………………………………………….
Zaburzenia
równowagi: brak/obecne: ……………………………………………………………………
Ocena sprawności pacjenta: samodzielny/ograniczony/zależny
Punktacja wg
indexu Barthel: ………………………….
Ocena
prowadzącego:
......................................................................................
Załącznik nr 2
Karta pielęgnacji chorego
Data
|
Diagnoza
pielęgniarska.
Problem
pielęgnacyjny.
|
Cel podejmowanej opieki nad chorym i zakładany czas
realizacji.
|
Interwencje
pielęgniarki
i zespołu
terapeutycznego.
|
Ocena oraz wskazówki do dalszej pielęgnacji.
|
Załącznik nr 3
KARTA OBSERWACYJNA
Imię i nazwisko pacjenta: Pieczęć
zakładu Nr karty:
……………………………………….
Nazwisko opiekuna medycznego:
…………………………………………………
Wynik
|
Wynik
|
Wynik
|
Wynik
|
Wynik
|
Wynik
|
|
Data
|
||||||
Ciśnienie
krwi
|
||||||
Tętno
|
||||||
Temperatura
|
||||||
Masa ciała
|
||||||
Stolec
|
||||||
Mocz
|
||||||
Bilans płynów
|
||||||
Skóra
|
||||||
Uwagi
|
Bibliografia
Literatura
obowiązkowa
Szwałkiewicz E., Opiekun medyczny w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
Talarska D., Wieczorowska-Tobis K., Szwałkiewicz E., Opieka nad osobami przewlekle chorymi w wieku podeszłym i
niesamodzielnymi, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 2011.
Literatura dodatkowa
Ciuruś M., Procedury
higieny w placówkach służby zdrowia, Instytut Problemów Ochrony Zdrowia,
Warszawa 2013.
Kędziora-Kornatowicz K., Muszalik M., Kompendium
pielęgnowania pacjentów w starszym wieku, CZELAJ, Lublin 2007.
Netografia
