Spis treści
Wprowadzenie
Planowanie i organizowanie pracy opiekuna medycznego przy łóżku chorego
Wykonywanie gimnastyki oddechowej oraz ćwiczeń biernych
Udogodnienia, układanie chorego w łóżku Sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny w pracy opiekuna medycznego
Zasady bezpiecznego podnoszenia i przemieszczania pacjenta
Bibliografia
Wprowadzenie
Planowanie i organizowanie pracy opiekuna medycznego przy łóżku chorego
Wykonywanie gimnastyki oddechowej oraz ćwiczeń biernych
Udogodnienia, układanie chorego w łóżku Sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny w pracy opiekuna medycznego
Zasady bezpiecznego podnoszenia i przemieszczania pacjenta
Bibliografia
Wprowadzenie
Działania opiekuńcze są jednym z najstarszych przejawów
aktywności człowieka, podejmowanej wobec drugiej osoby w sytuacji,
gdy występuje ograniczenie lub brak możliwości zaspokajania przez
nią podstawowych potrzeb. Bez nich niejednokrotnie niemożliwe
byłoby utrzymanie życia, a także zachowanie i przywracanie
zdrowia. Dbanie i troszczenie się o zaspokajanie podstawowych
potrzeb życiowych człowieka, dbanie o samego siebie oraz pomaganie
innym, gdy z jakichś powodów nie są w stanie sami tego czynić,
było od zarania dziejów podstawą intuicyjnych zachowań ludzkich.
Od czasów, gdy pielęgnowanie zaczęło funkcjonować w formie
zawodowej (druga połowa XIX wieku) działania opiekuńcze (wyuczone)
stały się immanentną treścią zawodowego pielęgnowania.
Opiekuńczość postrzegana jest jako intencja tworzenia
subiektywnego sensu odczuwania troski przez pacjenta. Odczuwanie
troski jest istotą dobrostanu i podstawą istnienia poczucia
bezpieczeństwa uzyskiwanego dzięki zachowaniom innych. Opiekuńczość
oparta jest na koncepcji postrzegania pacjenta holistycznie. Aby
dobrze pomagać innym, należy poznać ich możliwości, potrzeby i
problemy. Umożliwiają to narzędzia służące do określenia
możliwości w zakresie podstawowych oraz złożonych czynności w
życiu codziennym klienta.
Jednym z podstawowych narzędzi oceniających stopień samodzielności
w zakresie wydolności samoobsługowej są skale:
-
Skala Codziennej Aktywności Życiowej – ADL, IADL, Barthela, Katza, skale te zmierzają do określenia stopnia możliwości samodzielnego wykonywania podstawowych czynności życia/dnia codziennego.
-
Skala Lawtona ocenia czynności złożone, niezbędne do funkcjonowania w społeczeństwie, np. samodzielne podróżowanie, używanie sprzętu gospodarstwa domowego, telefonu, przyjmowania leków;
-
Skala Williamsa – ocenia cztery rodzaje aktywności i obejmuje następujące czynności:
-
zabiegi higieniczne i zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych,
-
wykonywanie prostych czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego,
-
praca zawodowa lub zarobkowa;
-
całościowa ocena geriatryczna (COG);
-
skala oceny równowagi i chodu TINETTI;
-
ocena ryzyka upadków – Skala Tinetti;
-
zbiorcza ocena funkcji układu nerwowego i kostno-stawowego;
-
skala odżywiania (Mini Nutritional Assesment);
-
skala oceny bólu.
Istnieją też skale oceniające stan zdrowia podopiecznego.
-
skala oceny odleżyn: klasyfikacja według Torrance’a, klasyfikacja odleżyn – tzw. system kolorowy, skala Norton, Waterlow, Douglas, Braden, CBO.
-
skala stanu neurologicznego: skala Hoehna i Yahra.
-
skala niewydolności krążenia według NYHA, kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej – APACHE.
Wyróżniamy również testy: siły mięśniowej, opadania głowy,
odruchy – Babińskiego, Gordona, Oppenheina.
-
Planowanie i organizowanie pracy opiekuna medycznego przy łóżku chorego
Planowanie i organizowanie pracy opiekuna medycznego przy łóżku
chorego oparte jest na kategoryzacji chorych według wyznaczników
KOP (Kategoria Opieki Pielęgniarskiej) stosowanej w placówkach
służby zdrowia (tab. 3.1.) oraz na karcie obserwacji stanu
biopsychospołecznego chorego w podeszłym wieku (tab. 3.2.).
Tabela
3.1. Kategoryzacja chorych według wyznaczników KOP
Wyznaczniki
opieki
|
Kategoria
|
|||
I
|
II
|
III
|
IV
|
|
Opieka
|
||||
Minimalna
|
Umiarkowana
|
Wzmożona
|
Intensywna
|
|
Poruszanie się
|
Normalne
|
Pacjent spędza
większość czasu w łóżku.
|
Pacjent leżący,
nie opuszcza łóżka, może sam zmieniać pozycję.
|
Pacjent leżący,
niezdolny do zmiany pozycji (wymaga zmiany co 1–2 h).
|
Czynności
higieniczne
|
Pełna samodzielność
|
Pacjent wymaga
niewielkiej pomocy.
|
Pacjent wymaga
pomocy w toalecie.
|
Pacjent wymaga
pełnego mycia i zabiegów higienicznych.
|
Odżywianie
|
Pełna
samo-dzielność
|
Pacjent wymaga
niewielkiej po-mocy.
|
Pacjent wymaga
karmienia lub istotnej pomocy.
|
Pacjent odżywiany
przez zgłębnik lub parenteralnie.
|
Wydalanie
|
Pełna
samo-dzielność
|
Pacjent wymaga
niewielkiej po-mocy (zaprowadzenie do WC).
|
Wymaga podawania
basenu lub kaczki.
|
Ma założony
cewnik, nie kontroluje oddawanie moczu i stolca.
|
Zakres obserwacji
|
Tętno i temperatura
2 razy na dobę
|
Tętno, RR i
temperatura 2 razy na dobę, obserwacja po badaniu diagnostycznym
|
Tętno, RR i
temperatura mierzone częściej niż 2 razy na dobę, obserwacja
po badaniu diagnostycznym.
|
Prowadzona karta
intensywnego nadzoru, monitorowanie, pomiar tętna, RR,
temperatury co 1 h
|
Źródło:
Kędziora-Kornatowicz, Muszalik 2007, s. 136
Tabela
3.2. Karta obserwacji stanu biopsychospołecznego chorego w podeszłym
wieku
Diagnoza
pielęgniarska
|
Data
dyżur
|
Data
dyżur
|
Data
dyżur
|
|||
R
|
P
|
R
|
P
|
R
|
P
|
|
Układ pokarmowy: apetyt
dobry (D); brak łaknienia (BŁ); zaparcia, biegunka (+, –);
bóle brzucha, lokalizacja (BB +, –); stolec (/, 0); wymioty (+,
W); inne.
|
||||||
Układ moczowy: diureza
prawidłowa (P); cewnik Foleya (F); ilość moczu, karta bilansu
wodnego (KBW); inne.
|
||||||
Układ oddechowy: oddech
(ilość, charakter); kaszel (KS – suchy, KW – wilgotny); ból
gardła (BG); duszność (D); temperatura.
|
||||||
Układ krążenia: tętno, RR
(wynik); obrzęki (O); sinica (S); duszność (D); spoczynkowa
(DS), wysiłkowa (DW); inne.
|
||||||
Stan skóry: prawidłowy (P);
zmiany na skórze (ZS); inne.
|
||||||
Stan psychiczny: dobry (D);
zły (Z); stan świadomości: zorientowany co do miejsca, czasu i
osoby własnej (ZR); niezorientowany NR).
|
||||||
Układ kostno-mięśniowo-stawowy:
bez zmian (BZ); występują zmiany (Z); sprawność ruchowa –
samodzielny (S); sprawność ograniczona (SO); niesprawny (NR).
|
Źródło:
Kędziora-Kornatowicz, Muszalik 2007, s. 137
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) opracował standard opieki, który
został wpisany do procesu pielęgnowania chorego. Opiekunowi
medycznemu nie wolno samowolnie rozszerzyć zakresu usług. Jeśli to
zrobi, złamie przepisy prawa i może być ukarany.
Standard w praktyce opiekuńczej to uzgodniony przez kierownika i
pracowników przeciętny wzorzec wykonywania wyznaczonego
zadania. Standard to podstawowa pielęgnacja. Każdy standard jest
trójwymiarowy, tworzą go:
-
koncepcja – racjonalne/rozsądne działania opiekuna medycznego, oparte na aktualnej wiedzy naukowej i sprawdzonym w praktyce działaniu (pielęgnacja kompensacyjna);
-
metoda realizacji zadania/proces pielęgnacji – rozpoznanie problemów, ustalenie sposobów ich realizacji, zaspokojenie potrzeb i ocena;
-
organizacja pracy – dostosowanie się do rytmu biologicznego pacjenta i organizacji pracy w zakładzie leczniczym.
Ze standaryzacją związane są pojęcia procedury i algorytmu.
Procedura to ustalony prawem sposób postępowania. Ułatwia
wykonanie zabiegu leczniczego czy czynności pielęgnacyjnej.
Algorytm to przepis wykonania zadania, który zawiera:
-
plan kolejnych czynności składających się na wykonanie zadania,
-
sposób wykonania każdej czynności,
-
poprawny wynik każdej operacji.
Istnieją standardy postępowania np.: w pielęgnacji odleżyn, po
zawale mięśnia sercowego, przewlekle chorych, niesamodzielnych itp.
Planowanie i organizowanie pracy opiekuna medycznego dotyczą:
-
pielęgnowania ciała – mycie, higiena jamy ustnej, czesanie, golenie;
-
pomocy przy zaspokajaniu potrzeby wydalania;
-
odżywiania – przygotowanie pożywienia, karmienie;
-
poruszania się – pomoc przy opuszczaniu łóżka, układaniu się w nim, zmiana ułożenia, ubieranie i rozbieranie, przemieszczanie się.
-
Wykonywanie gimnastyki oddechowej oraz ćwiczeń biernych
Gimnastyka oddechowa to zespół ćwiczeń podnoszących
sprawność i wydajność układu oddechowego.
Cele gimnastyki oddechowej:
-
zwiększenie pojemności i objętości oddechowej płuc,
-
przywrócenie prawidłowego mechanizmu oddychania,
-
nauczenie chorego postępowania pozwalającego na przerwanie lub osłabienie napadu duszności,
-
pobudzenie układu krążenia do rozprowadzania tlenu do najdrobniejszych naczyń włosowatych,
-
zwiększenie objętości i siły mięśni, które dzięki gimnastyce staja się lepiej ukrwione i odżywione,
-
wspomaganie pracy układu pokarmowego i przemiany materii.
Wskazania gimnastyki oddechowej:
-
przewlekłe choroby układu oddechowego,
-
zabiegi operacyjne,
-
choroby układu krążenia,
-
siedzący tryb życia (osoby w podeszłym wieku, mało aktywne fizycznie).
-
wady postawy ciała u dzieci.
Przeciwwskazania:
-
wady serca,
-
ostre schorzenia płuc i serca,
-
choroby zakaźne,
-
czynna gruźlica, krwioplucie,
-
wysoka temperatura ciała.
Przygotowanie sprzętu
Sprzęt do gimnastyki oddechowej może być profesjonalny lub
wykonany z dostępnych materiałów własnych.
Tabela 3.3 Podział sprzętu
do gimnastyki oddechowej
Profesjonalny
|
Własny
|
Aparat Trifl
|
Butelka z solą
fizjologiczną (NaCl 0,9%) lub przegotowaną wodą, rurką
(plastikowa słomka, cewnik do odsysania), piłeczki pingpongowe,
balonik gumowy, wiatraczek dziecięcy, lekki papierek, piórko,
wstążeczki, piasek w woreczku.
|
Źródło:
opracowanie własne autora
Tabela
3.4. Opis procedury gimnastyki oddechowej z uzasadnieniem
Działanie
|
Uzasadnienie
|
Ocena stanu chorego
|
Pozwala na bezpieczne rozpoczęcie
zabiegu.
|
Higieniczne umycie rąk, założenie
rękawiczek
|
Profilaktyka zakażeń
|
Polecenie choremu, aby nabrał powietrze nosem i wypuszczał
ustami, a następnie wykonał trzy wdechy, trzy wydechy. Pauza.
Pouczenie, jak należy wykonać oddychanie torem przepony:
|
Zwiększenie pojemności i objętości
oddechowej płuc, wydech powinien być dłuższy od wdechu.
Ułatwienie
oddychania przy pojawieniu się duszności. Chory nieprzygotowany
często z lęku spłyca i przyspiesza oddech.
|
Możemy polecić pacjentowi, aby
obciążał brzuch książką lub woreczkiem z piaskiem.
|
Pozwala na utrzymanie prawidłowej
pojemności i objętości płuc, zgodnie z przyjętymi normami.
|
Wskazanie, by chory wykonał 16 oddechów, przy współudziale
przepony i rąk:
|
Umożliwia
wypełnienie i przewietrzenie płuc przez głębokie oddechy
torem przepony.
|
Pokazanie i polecenie wykonania gimnastyki oddechowej z oporem:
|
Zwiększenie wytłoczenia powietrza
zalegającego w płucach i samoczynne oczyszczenie wydzieliny z
dróg oddechowych.
|
Źródło:
opracowanie własne autora
Tabela
3.5. Możliwe trudności/powikłania w trakcie zabiegu – sposób
rozwiązania
Rodzaj
trudności/powikłań
|
Postępowanie
|
Brak
umiejętności wykonywania ćwiczeń przez chorego
Niechęć chorego do wykonywania
ćwiczeń
|
Przygotowanie
chorego do gimnastyki oddechowej i kontrola poprawności jej
wykonywania
Uświadomienie choremu istoty i
znaczenia ćwiczeń oddechowych
|
Trudność w wykonaniu gimnastyki
oddechowej u osób w podeszłym wieku z powodu utrudnionego
kontaktu
|
Mobilizowanie chorego do
wykonywania ćwiczeń
|
Zaostrzenia procesu chorobowego
|
Dostosowanie ćwiczeń do
możliwości chorego
|
Źródło:
opracowanie własne autora
Oklepywanie klatki piersiowej – ćwiczenie bierne
Oklepywanie klatki piersiowej – ćwiczenie bierne to zespół
rożnych zabiegów manualnych, które w sposób mechaniczny przez
powierzchnię ciała działają na skórę, tkankę podskórną,
mięśnie, a także w postaci zmian odruchowych na układ oddechowy i
krążeniowy.
Cele:
-
uruchomienie i usunięcie wydzieliny z dróg oddechowych,
-
umożliwienie prawidłowej pracy układu oddechowego choremu leżącemu z porażeniem mięśni klatki piersiowej,
-
zapobieganie stanom zapalnym płuc.
Wskazania:
-
chory z ograniczoną aktywnością ruchową lub unieruchomiony,
-
chory z zalegającą wydzieliną w drzewie oskrzelowym,
-
chory ze zniesionym napięciem mięśni klatki piersiowej,
-
chorzy po zabiegach torakochirurgicznych, kardiochirurgicznych.
Przeciwwskazania:
-
zawał mięśnia sercowego w ostrym okresie,
-
urazy czaszkowo-mózgowe,
-
krwotok mózgowy,
-
urazy klatki piersiowej,
-
podejrzenie zatorowości płuc,
-
choroba nowotworowa płuc.
Przygotowanie sprzętu:
środek
natłuszczający
do pielęgnacji
ciała,
np. lotion, rękawiczki
jednorazowego użytku, płaty ligniny, miska nerkowata na
odpady lub worek foliowy jednorazowego użytku.
Tabela
3.6. Opis procedury z uzasadnieniem
Działanie
|
Uzasadnienie
|
Ocena stanu chorego
|
Wyłączenie chorych z
przeciwskazaniami
|
Wyjaśnienie pacjentowi istoty i
celu zabiegu
|
Włączenie chorego do współpracy
|
Wywietrzenie sali przed zabiegiem i
ułożenie chorego
|
Zwiększa efektywność zabiegu.
|
Nałożenie
rękawiczek ochronnych
Natłuszczenie rąk
|
Profilaktyka zakażeń
|
Oklepywanie
ręką ułożoną w kształt łódeczki (dłoń zgięta, palce i
kciuk złączone):
Zachęcenie
chorego do odkrztuszania wydzieliny w płaty ligniny, odrzucanie
ich do miski nerkowatej lub worka foliowego.
Obserwowanie odkrztuszonej
wydzieliny
|
Umożliwia
choremu usunięcie gęstej wydzieliny z układu oddechowego.
Zmniejsza napięcie klatki
piersiowej.
|
Źródło:
opracowanie własne autora
Tabela 3.7. Możliwe
trudności/powikłania w trakcie zabiegu – sposób rozwiązania
Rodzaj
trudności/powikłań
|
Postępowanie
|
Brak współpracy z chorym z powodu
stanu psychicznego i (lub) fizycznego
|
Wykonanie zabiegu przy współudziale
innych osób
|
Do gimnastyki oddechowej może również służyć 500-mililitrowa
butelka 0,9-procentowej soli fizjologicznej, przekłuta od góry, tak
aby weszła do niej słomka do napojów. Pamiętamy, aby
pacjent/podopieczny w nią dmuchał, a nie pił z niej.
-
Udogodnienia, układanie chorego w łóżku
W pracy opiekuna pojawia się wiele czynności związanych z
przemieszczaniem, zmianą pozycji pacjenta, które często wykonuje
on sam lub z pomocą współpracowników przy wykorzystaniu sprzętu.
Aby uniknąć negatywnych skutków
przemieszczania czy układania podopiecznych, należy stosować
następujące zasady postępowania:
-
przekazanie pacjentowi informacji/instrukcji o sposobie poruszania się,
-
udzielenie porad lub asystowanie choremu przy poruszaniu się,
-
zastosowanie środków mechanicznych.
Stosowanie różnych pozycji ciała i udogodnień pomaga utrzymać
określony rodzaj ułożenia ciała pacjenta. Celem zmiany pozycji
ciała jest przeciwdziałanie przedłużonemu uciskowi tkanek, co w
efekcie powoduje:
-
złagodzenie dolegliwości bólowych,
-
zapobieganie odleżynom, przykurczom, zapaleniu płuc,
-
pobudzenie reakcji ortostatycznych,
-
wsparcie czynności życiowych, np. oddychania, krążenia, trawienia,
-
dobre samopoczucie chorego,
-
stworzenie korzystnych warunków do przeprowadzenia rehabilitacji, ćwiczeń gimnastycznych i uruchamiania chorego,
-
zachęcanie do samodzielnej aktywności i kontaktów z otoczeniem.
W praktyce wykorzystywane są następujące materiały i sprzęt jako
udogodnienia wspierające poszczególne pozycje ciała:
-
podkładki z gąbki gumowej,
-
poduszki o różnych kształtach, wypełnione silikonem, żelem, wodą, powietrzem, styropianem, gorczycą, wkładem poliestrowym,
-
materace przeciwodleżynowe dynamiczne,
-
krążki, wyściółki pośladkowe,
-
podkłady z gąbki, z tworzywa piankowego w kształcie klinów, mat, kostek,
-
lejce, drabinki, uchwyty, stoliki,
-
worki z piaskiem (ciężkie), służące do unieruchomienia, np. pod kończyny dolne lub do wywołania ucisku,
-
gąbki,
-
kółka pod kolana lub na kark,
-
poduszki karkowe,
-
łóżko mechaniczne lub elektryczne o regulowanej wysokości (50–80 cm), z regulowanym oparciem na plecy wbudowanym w wezgłowiu, profilowane, potrójnie łamane lub czterosekcyjne, z uchwytami pomagającymi pacjentowi podciągnąć się,
-
łuk łóżkowy z metalu lub drewna.
Przeciwwskazania dotyczące zmiany pozycji ciała pacjenta i
stosowania udogodnień to stany chorobowe z napadami drgawek, gdzie
dla dobra pacjenta odstępuje się od częstych zmian pozycji,
stosując w zamian np. materace wypełnione silikonem lub powietrzem.
Zasady stosowane przy układaniu pacjenta w określonych pozycjach
ciała:
-
Każdorazowo przed kolejną zmianą pozycji, udogodnień, praca jednej osoby lub całego zespołu powinna być dokładnie zaplanowana.
-
Ułożenie musi być dostosowane do zmieniającego się stanu chorego.
-
Ułożenie chorego, który ma trudności w samodzielnej zmianie pozycji ciała, należy zmieniać co 2–3 godzin. Powinno to być wyznaczone potrzebami chorego i stanem patofizjologicznym organizmu.
-
Udogodnienia zastosowane w określonej pozycji ciała pacjenta są układane od głowy do stóp, natomiast przed zmianą pozycji są wyjmowane w stronę przeciwną (od stóp w kierunku głowy).
-
Udogodnienia stosowane są w celu odciążenia miejsc narażonych na ucisk, jednak zbyt duża ilość udogodnień jest błędem w sztuce pielęgnowania, mogącym powodować powstanie odleżyn.
-
Każde z zastosowanych udogodnień powinno być zabezpieczone okryciem ochronnym, które jest dobrze naciągnięte, bez szwów i załamań ze strony pacjenta.
-
W ułożeniu pacjenta należy zwrócić uwagę na: symetrię barków i bioder, prawidłowe ułożenie głowy, ułożenie stóp.
-
Nie wolno dopuścić do powstania patologicznych pozycji oraz wynikających z tego zniekształceń i powikłań, tj.: odleżyn, przykurczy, kurczy mięśni, zaników mięśniowych, zapaleń płuc, zapaleń żył, opadania stóp.
-
Po każdym ułożeniu należy dokonać w karcie pacjenta lub innej dokumentacji dostępnej na oddziale opisu pozycji lub symbolicznego oznaczenia pozycji i zastosowanych udogodnień oraz godziny dokonanej zmiany.
Przemieszczanie pacjenta
Cel przemieszczania:
-
poprawienie lub zmiana pozycji pacjenta,
-
zmiana bielizny pościelowej i osobistej pacjenta,
-
zmiana opatrunku,
-
ubranie i rozebranie pacjenta,
-
zmiana łóżka,
-
uruchomienie.
Niebezpieczeństwa przemieszczania:
-
wywołanie dodatkowych dolegliwości bólowych,
-
przemieszczanie złamań,
-
przemieszczenie, poluzowanie materiałów lub sprzętu zastosowanego u chorego, np.: kaniuli dożylnej z wlewami kroplowymi, drenów, cewników,
-
ześlizgnięcie się lub upadek pacjenta,
-
urazy kręgosłupa poniesione przez personel,
-
naderwanie ścięgien u personelu.
Osoby przenoszące pacjentów powinny posiadać do tego odpowiednie
predyspozycje, zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Personel
przemieszczający, przenoszący pacjentów powinien znać i
przestrzegać limitów obciążeń:
-
mężczyźni (liczba osób podnoszących pacjenta):
-
1 osoba – 25 kg,
-
2 osoby – 33,3 kg,
-
3 osoby – 37,5 kg;
-
kobiety (liczba osób podnoszących pacjenta):
-
1 osoba – 16,6 kg,
-
2 osoby – 22,2 kg,
-
3 osoby – 25 kg.
Uwaga: dane te dotyczą podnoszenia w idealnej pozycji, na
wysokości stawu łokciowego.
Ułatwieniem dla personelu w wykonywaniu tych czynności jest
niewątpliwie różnego rodzaju sprzęt, środki pomocnicze,
zaczynając od zwykłego ręcznika, podkładu płóciennego,
prześcieradła, pasów, a kończąc na bardzo specjalistycznych
urządzeniach.
Podczas przenoszenia pacjenta przez grupę osób należy wyznaczyć
osobę kierującą czynnością, wydającą polecenia. Ruchy
wszystkich osób powinny być skoordynowane i równoczesne.
Sprzęt używany do przenoszenia powinien być każdorazowo
sprawdzony, konserwowany.
Pozycje ułożeniowe najczęściej stosowane w praktyce
pielęgnacyjnej:
-
płaska na plecach z poduszką lub bez,
-
boczna ustalona – pozycja bezpieczna,
-
wysoka,
-
półwysoka,
-
wysoka z opuszczonymi nogami,
-
ułożenie na brzuchu,
-
pozycja Trendelenburga,
-
drenaż ułożeniowy.
Pozycje te mogą być modyfikowane, do każdej można dodać
udogodnienia.
-
Sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny w pracy opiekuna medycznego
Ubezpieczonej osobie z niepełnosprawnością zaopatrującej się w
sprzęt ortopedyczny i środki pomocnicze przysługuje prawo
skorzystania z dofinansowania tego zakupu w ramach ubezpieczenia. O
pokrycie wkładu własnego lub jego części można zaś starać się
z innych źródeł finansowania.
Zasady te reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 29 sierpnia
2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu zaopatrzenia w
wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi oraz środki
pomocnicze, które zawiera szczegółowy wykaz refundowanych
przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, wysokość
udziału własnego świadczeniobiorcy, kryteriów ich przyznawania,
okresów ich użytkowania oraz wykaz lekarzy o danej specjalizacji,
mogących wystawić zlecenie na ich zakup.
Wykaz przedmiotów ortopedycznych przysługujących ubezpieczonemu:
Wykaz środków pomocniczych przysługujących ubezpieczonemu:
-
http://www.niepelnosprawni.pl/files/www.niepelnosprawni.pl/public/rozne_pliki/zaacznik2.pdf.
Warunki
uzyskania dofinansowania
Warunki konieczne do uzyskania dofinansowania z NFZ do zakupu
przedmiotu ortopedycznego lub środka pomocniczego:
-
Zlecenie
wystawione przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego o określonej
specjalizacji, zgodnie z wykazem w załączniku do rozporządzenia.Potwierdzenie
zlecenia w najbliższym oddziale NFZ lub punkcie ewidencyjnym.
Informacje o nich można uzyskać w oddziale wojewódzkim Funduszu
lub na jego stronie internetowej. Pracownik NFZ – w razie
jakichkolwiek wątpliwości – ma prawo zweryfikować dane ze
zlecenia. Do Funduszu można je dostarczyć osobiście, przez
upoważnioną osobę lub pocztą. Zlecenie na zaopatrzenie w środki
pomocnicze o miesięcznym okresie użytkowania, np. pieluchomajtki,
sprzęt stomijny, cewniki, worki, zestawy infuzyjne do osobistych
pomp insulinowych składa się z dwóch części:
-
„Części A” – wystawianej przez upoważnionego lekarza\felczera ubezpieczenia zdrowotnego,
-
„Część B” – wystawianej przez oddział Funduszu.
Wzory
obowiązujących od 1 stycznia 2010 r. zleceń:
Konieczne jest prawidłowe wypełnienie przez lekarza „Części A”
zlecenia na zaopatrzenie w środki pomocnicze przysługujące
pacjentowi comiesięcznie oraz dostarczenie ważnej „Części B”
tego zlecenia, wystawionej i potwierdzonej przez oddział wojewódzki
NFZ.
Lekarz może wystawić zlecenie na maksymalnie trzy miesiące.
Uprawionym do zaopatrzenia comiesięcznego zostanie wydana przez
Fundusz „Karta zaopatrzenia comiesięcznego”, ważna przez rok.
Dzięki niej pacjent będzie musiał potwierdzić zlecenie w Funduszu
tylko raz, a nie po upływie każdych trzech miesięcy.
Realizacja zlecenia u świadczeniodawcy, który ma zawartą umowę
z NFZ
Informacja o miejscach realizacji zleceń znajduje się na stronach
internetowych i w siedzibach oddziałów wojewódzkich Funduszu.
Świadczeniodawca realizujący zlecenie powinien odnotować w karcie
(lub w „Części B” zlecenia) jego realizację, wpisując słownie
miesiąc, którego dotyczy zaopatrzenie, a na zleceniu – datę
otrzymania przez pacjenta zaopatrzenia w środki pomocnicze. Zlecenie
na środki pomocnicze przysługujące comiesięcznie jest ważne do
końca miesiąca, na który zostało wystawione, nie dłużej jednak
niż 30 dni.
Należy pamiętać, że zlecenie na środki ortopedyczne i wyroby
medyczne przysługujące cyklicznie, a nie raz na miesiąc, straci
ważność po upływie 30 dni od daty jego wystawienia. Datą
realizacji świadczenia jest data odbioru (wpisana w zleceniu). Od
niej obliczany będzie okres użytkowania, po którym przysługuje
ponowne zaopatrzenie. W przypadku braku środków finansowych na
refundację zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki
pomocnicze oddział Funduszu tworzy ewidencję zleceń oczekujących
na potwierdzenie, a ważność zlecenia zostaje przedłużona o czas
oczekiwania w kolejce na potwierdzenie zlecenia. Od daty odbioru
obliczany będzie okres użytkowania, po którym przysługuje ponowne
zaopatrzenie.
Finansowanie z NFZ
Fundusz finansuje środki ortopedyczne i wyroby medyczne do wysokości
limitu ceny, określonego w przepisach Ministra Zdrowia – 100, 70
lub 50%. Różnicę pomiędzy określonym przez rozporządzenie
Ministra Zdrowia limitem a ceną właściwą produktu pacjent musi
sfinansować sam. Osoba posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności
może ubiegać się o dofinansowanie w Powiatowym Centrum Pomocy
Rodzinie (PCPR) lub organizacjach pozarządowych, które świadczą
pomoc materialną w tym zakresie.
Dofinansowanie do sprzętu ortopedycznego i wyrobów medycznych w
wysokości zawsze do 100% limitu ceny określonego w rozporządzeniu
Ministra Zdrowia przysługuje następującym grupom ubezpieczonych:
-
inwalidom wojennym i wojskowym,
-
cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych,
-
osobom represjonowanym,
-
uprawnionym żołnierzom lub pracownikom, w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa.
Jeśli chcą oni zakupić sprzęt droższy, którego cena nie mieści
się w określonych limitach, muszą pokryć różnicę z własnych
pieniędzy lub starać się o dofinansowanie z innych źródeł na
takich samych zasadach jak wszyscy pozostali.
Inne źródła dofinansowania
Najczęściej ceny sprzętu ortopedycznego i środków pomocniczych
są wyższe niż ustalony przez NFZ limit. Osoby z
niepełnosprawnością mogą wtedy ubiegać się o dofinansowanie
zaopatrzenia ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych. Środkami tymi dysponują Powiatowe Centra Pomocy
Rodzinie. Wysokość dofinansowania zaopatrzenia w przedmioty
ortopedyczne i środki pomocnicze wynosi do:
-
100% udziału własnego osoby niepełnosprawnej w limicie ceny ustalonym na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli taki udział jest wymagany;
-
150% sumy kwoty limitu wyznaczonego przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz wymaganego udziału własnego osoby niepełnosprawnej w zakupie przedmiotów i środków, jeżeli cena jest wyższa niż ustalony limit.
O dofinansowanie może ubiegać się osoba z niepełnosprawnością,
której średni miesięczny dochód, podzielony przez liczbę osób,
pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, obliczony z okresu
ostatnich trzech miesięcy przed dniem złożenia wniosku, nie
przekracza:
-
50% przeciętnego wynagrodzenia – na członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym;
-
65% przeciętnego wynagrodzenia – w przypadku osoby samotnej.
Na stronach PCPR umieszczane są zwykle kwoty obowiązujące w danym
roku.
Przez średni miesięczny dochód należy rozumieć dochód w rozumieniu przepisów o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych, pomniejszony o obciążenie zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych, składkę z tytułu ubezpieczeń emerytalnego, rentowego i chorobowego oraz o kwotę alimentów świadczonych przez osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym na rzecz innych osób.
Przez średni miesięczny dochód należy rozumieć dochód w rozumieniu przepisów o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych, pomniejszony o obciążenie zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych, składkę z tytułu ubezpieczeń emerytalnego, rentowego i chorobowego oraz o kwotę alimentów świadczonych przez osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym na rzecz innych osób.
Przez przeciętne wynagrodzenie należy rozumieć przeciętne
miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim
kwartale od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu
przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu w
Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Finansowanie także zaawansowanych protez?
Za trzy kwartały roku 2012 dofinansowanie PFRON do sprzętu
ortopedycznego i wyrobów medycznych wyniosło 108 mln 196 tys., w
tym czasie z pomocy w powiatach skorzystało z naszych środków
141,5 tys. osób. Fundusz uzupełnia to wsparciem w ramach programów
celowych Rady Nadzorczej PFRON. Programy celowe dotyczą przede
wszystkim sprzętu najbardziej zaawansowanego technologicznie, a więc
specjalistycznego oprzyrządowania brajlowskiego, wózków
elektrycznych. Rozpoczęliśmy przygotowania i od przyszłego roku
wprowadzimy także finansowanie najbardziej zaawansowanych
technologicznie protez, a więc protez bioelektrycznych.
Przewidujemy, że limit dofinansowania sięgnie nawet kwoty 50 tys.
zł na jedną protezę. W tym zakresie, jak i w zakresie finansowania
pozostałego sprzętu, prowadzimy przez ostatnie miesiące ścisłe
rozmowy z zarządem NFZ tak, żeby uzyskać jak najlepszy efekt z
wydatkowanych środków – informował w grudniu minionego roku
na sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Wojciech Skiba,
prezes PFRON.
Dokumenty
W celu uzyskania dofinansowania do przedmiotów ortopedycznych i
środków pomocniczych w PCPR należy złożyć następujące
dokumenty:
-
wniosek o dofinansowanie zakupu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych,
-
kserokopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
-
zaświadczenie o wysokości dochodów,
-
kserokopię zlecenia lekarskiego na sprzęt, o który wnioskodawca się ubiega , potwierdzoną przez NFZ,
-
fakturę zakupu lub inny dokument poświadczający zakup.
Wnioski
rozpatrywane są na bieżąco, przez cały rok, do wyczerpania
środków przewidzianych na ten cel, po przekazaniu funduszy z PFRON.
Możliwy jest także zwrot kosztów już poniesionych po
przedstawieniu koniecznej dokumentacji. Każdy samorząd może
przeznaczyć inne kwoty na dofinansowanie sprzętu ortopedycznego,
gdyż budżet ustalany jest odrębnie przez każdą jednostkę w
zależności od wysokości środków przekazanych przez PFRON. Należy
także pamiętać o tym, że złożenie wniosku o dofinansowanie nie
jest równoznaczne z jego przyznaniem.
Sprzęt rehabilitacyjny
Dofinansowanie ze środków PFRON obejmuje także sprzęt
rehabilitacyjny, co oznacza możliwość ubiegania się o
dofinansowanie przedmiotów, których nie ma w wykazach sprzętów
finansowanych przez NFZ. Wysokość takiego dofinansowania wynosi do
60% kosztów sprzętu rehabilitacyjnego, ale nie więcej niż do
wysokości pięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.
Dofinansowanie następuje na wniosek osoby z niepełnosprawnością.
Do wniosku o dofinansowanie sprzętu rehabilitacyjnego należy
dołączyć:
-
kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
-
aktualne zalecenie lekarskie dotyczące zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, zaświadczenie o wysokości dochodów wnioskodawcy i osób zamieszkałych wspólnie z wnioskodawcą,
-
fakturę pro forma lub inny dokument potwierdzający przewidywany koszt realizacji zadania,
-
pełnomocnictwo – w przypadku gdy wniosek w imieniu osoby niepełnosprawnej składa przedstawiciel ustawowy, prawny opiekun ustanowiony postanowieniem sądu lub pełnomocnik.
Wnioski o dofinansowanie do sprzętu są przyjmowane przez cały rok.
Po przyznaniu środków na dofinansowanie zaopatrzenia w sprzęt
rehabilitacyjny zawierana jest umowa z wnioskodawcą, określająca
kwotę dofinansowania i jej przeznaczenie, sposób przekazania
dofinansowania, termin i sposób rozliczenia
dofinansowania.
Dofinansowaniem może być objęty wyłącznie zakup sprzętu rehabilitacyjnego, dokonany po zawarciu umowy z osobą niepełnosprawną, dotyczącej dofinansowania zakupu tego sprzętu.
Dofinansowaniem może być objęty wyłącznie zakup sprzętu rehabilitacyjnego, dokonany po zawarciu umowy z osobą niepełnosprawną, dotyczącej dofinansowania zakupu tego sprzętu.
Naprawy sprzętu
Aby uzyskać dofinansowanie do przedmiotu ortopedycznego, np. wózka
inwalidzkiego, protezy kończyny czy aparatu ortopedycznego, należy
złożyć wniosek o wykonanie naprawy.
Wzór wniosku o wykonanie naprawy:
Po wypełnieniu wniosku należy potwierdzić go w oddziale NFZ.
Zlecenie na naprawę traci ważność po 30 dniach od daty
potwierdzenia. Naprawy dokonuje świadczeniodawca, u którego sprzęt
został zakupiony
(http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/3557#.UjLtUz-f7K1).
-
Zasady bezpiecznego podnoszenia i przemieszczania pacjenta
Przemieszczenie pacjentów wiąże się z ich podnoszeniem,
opuszczaniem, podtrzymywaniem, pchaniem lub ciągnięciem. Metody
przemieszczania pacjentów można podzielić na trzy kategorie w
zależności od sposobów ich wykonywania:
-
Metody
przenoszenia ręcznego – wykonywane przez jednego lub kilku
opiekunów wykorzystujących siłę własnych mięśni i, gdy jest
to możliwe, pozostałą zdolność ruchu pacjenta.Metody
przenoszenia przy użyciu lekkiego sprzętu do przemieszczania
pacjenta – techniki przemieszczania pacjenta wykonywane przy
użyciu określonych przedmiotów pomocniczych, np. prześcieradeł
z materiału o niskim współczynniku tarcia, pasów ergonomicznych,
obracanych podstawek pod stopy, trapezu umieszczanego nad łóżkiem
itp.
Metody przenoszenia przy użyciu ciężkiego sprzętu do przemieszczania pacjenta – techniki przemieszczania pacjenta wykonywane przy użyciu elektromechanicznego sprzętu do podnoszenia.
-
Warto zapoznać się z informacjami zawartymi w publikacji:
Podnoszenie i przemieszczanie pacjenta wymaga przestrzegania
następujących zasad:
-
Ustalamy stan pacjenta.
-
Określamy cel zmiany położenia.
-
Ustalamy zakres współpracy pacjenta z personelem.
-
Wybieramy technikę właściwą do danej sytuacji.
-
Jeżeli w danej czynności bierze udział kilka osób, to jedna z nich musi być koordynatorem sytuacji.
-
Ustalamy, czy w czasie podnoszenia lub przemieszczania będą wykonywane inne czynności (np. zmiana pieluchomajtek).
-
Przygotowujemy otoczenie, sprawdzamy jakość sprzętu i zabezpieczamy go przed ewentualnym przesunięciem.
-
Oceniamy swoje możliwości fizyczne przed przystąpieniem do pracy.
-
Należy zawsze przestrzegać limitu obciążeń.
-
Osoba, która podnosi chorego, musi pewnie stać lub klęczeć na łóżku i przyjąć właściwą pozycję.
-
Nogi osoby przemieszczającej powinny być ugięte.
-
Należy unikać skręceń kręgosłupa i pochyleń na boki.
-
Nie można pozwolić na chwyt za odcinek szyjny kręgosłupa osoby przemieszczającej przez pacjenta.
-
Jeżeli jest to możliwe, należy użyć sprzętu pomocniczego.
-
Stosujemy technikę zmiany pozycji odpowiednią do zaplanowanych czynności pielęgnacyjnych.
-
Czynności transferowe wykonujemy tak, aby nie uszkodzić tkanek miękkich pacjenta.
Bibliografia
Literatura
obowiązkowa
Bodys-Cupak
I., Czaja E., Dzikowska M., Modele
opieki pielęgniarskiej nad chorym dorosłym. Podręcznik dla studiów
medycznych, Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
Brzezińska Graczkowska M., Poradnik
terapeutyczny. Jak pracować z seniorami w domu pomocy społecznej?,
Wydawnictwo Difin, Warszawa 2012.
Kędziora-Kornatowicz K., Muszalik M.,
Kompendium pielęgnowania
pacjentów w starszym wieku,
Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007.
Kinghorn S., Gaines S., Opieka
paliatywna, Elsevier Urban &
Partner, Wrocław 2011.
Kurpas D., Kossolik K., Rehabilitacja
w pielęgniarstwie,
Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2010.
Szwałkiewicz E., Opiekun
medyczny w praktyce,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
Talarska D., Wieczorowska-Tobis K.,
Szwałkiewicz E., Opieka nad
osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, 2010, 2011.
Literatura
dodatkowa
Kwiatkowska
A., Krajewska-Kułak E., Panek W., Komunikowanie
interpersonalne w pielę-gniarstwie,
Wydawnictwo Czelej, Lublin 2003.
Marcinkowski J. T., Higiena
profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
Netografia